________________
प्रियदर्शिनी टीका. अ. ३६ संस्थानभङ्गनिरूपणम्
टीका-संठाणओ भवे बट्टे' इत्यादि
गाथेयं पूर्ववद् व्याख्येया। नवरं-वृत्तः-वृत्तमस्यास्तीत्यर्थ-अर्श आदिभ्योऽच इत्यच् । वृत्तसंस्थानवानित्यथैः । वृत्तसंस्थालवत्तोऽपि वर्णादि भेदै विंशति भङ्गा भवन्तीति भावः ॥४४॥
त्र्यस्त्रसंस्थानभङ्गानाहमूलम्-संठाणओ अवे तसे, आइए से 3 वर्षणओ।
गंधओ रंलओचे, भइए ले फासओ वि" ये ॥४५॥ छाया-संस्थानतो भवे त्र्यस्त्रो, भाज्यः स तु वर्णतः।
गन्धतो रसतश्चैव, भाज्यः स स्पर्शतोऽपिच ॥४५॥ टीका--'ठाणओ भवेतले' इत्यादि--
यः-संस्थानतः व्यसायनसंस्थानवान् भवति, स तु वर्णतः, माज्यः। तथा-गन्धत्तः, रसतश्च माज्यः । सा-त्र्यनसंस्थालवान् स्पर्शतोऽपि च भाज्यः।
अब वृत्त संस्थानके खेदोंको कहते हैं--'संठाणओ अवे वढे' इत्यादि ।
अन्वयार्थ--जो स्कन्ध (संठाणओ-संस्थानतः) संस्थान परिणामकी अपेक्षा (वटे-वृत्तः) वृत्त संस्थानवाला (अने-सवति) होता है (से-सा) वह स्कन्ध (वण्णो अइए-वर्णतः भाज्या भवति) वर्णकी अपेक्षा भाज्य होता है। इसी तरह वह (गंधओ रसओ चेव आइए से फासओ वियगन्धतः रसतश्चैव भाज्यः स स्पर्शतोऽपि च) गन्धकी रसकी तथा स्पर्श गुणकी अपेक्षा भी भाज्य होता है। इस प्रकार वृत्त संस्थानचाले स्कन्धके वर्णादिक भेदोंकी अपेक्षा बील अंग होते हैं॥४४॥
अब यस्त्र (त्रिकोण ) संस्थान के भेदोंको कहते हैं-'संठाणओ भवे तंसे' इत्यादि। ___ अन्वयार्थ--जो स्कन्ध (संठाणओ-संस्थानतः ) संस्थान परिणामकी अपेक्षा (तसे-त्र्यस्त्रः) त्र्यन (त्रिकोण) संस्थानवाला होता है (ले-सः) वह
डवे वृत्त संस्थानना हाले ४ छ“ संठाणओ भवे वट्टे" त्यादि.
म-क्याथ-२ ४५ संठाणओ-संस्थानतः संस्थान परिणामनी अपेक्षा वटे-वृत्तः वृत्त संस्थाना भवे-भवति डोय. छे से-सः ते ४ वण्णओ भइए-वर्णतः भाज्यः पनी अपेक्षाय माय थाय छे. या शत गंधओ रसओ चेव भइए से फासओ वि य-गंधतः रसतश्चैव भाज्यः स स्पर्शतोऽपि च ते ગંધની, રસની, તથા સ્પર્શ ગુણની અપેક્ષા પણ ભાજ્ય થાય છે. આ પ્રમાણે વૃત્ત સંસ્થાનવાળા સ્કંધના વર્ણાદિક ભેદની અપેક્ષાએ વીસ ભંગ થાય છે. જેમાં
हवे यस संस्थानमा छ-" संठाणओ भवे तसे "त्यादि
स-क्याथ-२ २४५ संठाणओ-संस्थानतः संस्थान परिणासनी अपेक्षाये तसे-ज्यसः यस संस्थानबाणा हाय छ से-सः ते वण्णओ-वर्णतः वर्णनी