Page Text
________________
प्रियदर्शिनी टीका. अ० ३६ द्रव्यापेक्षया रूपिद्रव्यनिरूपणम्
६९९
द्विपदेशिकादयः संहताः परमाणुपुञ्जाः स्कन्धा इत्युच्यन्त इत्यर्थः । च = पुनः, परमाणुः पृथक्त्वेन=असंहतत्वेन केवलं निरंशत्वेन द्विप्रदेशादि स्कन्धेभ्यो विघटि तत्वेन, वा लक्ष्यते । यद्वा-स्कन्धाः परमाणुश्च कथं समुत्पद्यन्ते ? इत्याह'एगतेणे 'ति गाथाऽर्द्धम्, तदाऽयमर्थः स्कन्धाः = द्विप्रदेशादयः । एकत्वेन = द्वयोश्च
ये दो ही भेदरूपी पुद्गल द्रव्य के हैं ऐसा कहते हैं - 'एगत्तेण ' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - ( एगतेण खंधा पुहतेण परमाणु य-एकत्वेन स्कन्धाः पृथक्त्वेन परमाणुः ) अब अनेक पुगलपरमाणु परस्पर में एकीभावरूप से जुड़ जाते हैं तब इस स्थिति में उनकी स्कंधसंज्ञा हो जाती है । इन स्कंधों में दो पुल परमाणुओं से लेकर संख्यात असंख्यात एवं अनंत परमाणुओं का संग्रह होता है । केवल एक निरंश पुद्गल जो स्कंध से पृथक्भूत होता है वह परमाणु है । इस तरह यह स्कंध और परमाणु की पहिचान कही गई है। अब कोई यहां ऐसी आशंका करता है कि स्कंध और परमाणु कैसे उत्पन्न होते हैं ? तब उसके उत्तर में इस गाथा का ऐसा अर्थ लगाना चाहिये कि द्विप्रदेशवाले स्कंध तथासंख्यात प्रदेशवाले स्कंध एवं अनंत प्रदेशवाले स्कंध अथवा अनंतानंत प्रदेशवाले स्कंध क्रमशः द्विपुद्गल परमाणुओंके एकत्व परिणामरूप संघातसे, संख्यात पुद्गल परमाणुओंके संघातसे, अनंत पुलपरमाणुओं के संघात से तथा अनंतानंत पुगलपरमाणुओंके संघात से बनते हैं । दो परभागु से मेन लेहड़ी युगल द्रव्यनां छे मे अहे छे.- 'एगत्तेण' इत्यादि ।
२मन्वयार्थ-एगत्तेण खंधा पुहत्तेण परमाणु च-एकत्वेन स्कंधाः पृथक्त्वेन परमाणुः જ્યારે અનેક પુદ્દગલ પરમાણુ પરસ્પરમાં એક જ ભાવરૂપે જોડાઇ જાય છે ત્યારે એ સ્થિતિમાં તેની સ્કંધ સંજ્ઞા થઈ જાય છે, આ કામાં છે પુદ્ગલ પરમાણુઓથી લઈને સખ્યાત અસંખ્યાત અને અનંત પરમાણુઓને સગ્રહ થાય છે. ફક્ત એક નિરંશ પુદ્ગલ જે સ્મુધથી જુદા રૂપમાં હોય છે તે પરમાણુ છે આ રીતે એ સ્કંધ અને પરમાણુની ઓળખાણુ ખતાવવામાં આવેલ છે. હવે કેાઈ એવી આશકા કરે કે, પરમાણુ કઈ રીતે ઉત્પન્ન થાય છે ? ત્યારે તેના ઉત્તરમાં આ પ્રથાના એવા અર્થ કરવા જેઈએ કે-એ બે પ્રદેશવાળા સ્કંધ તથા અસખ્યાત પ્રદેશવાળા સ્કંધ, અને અનંત પ્રદેશવાળે સ્કંધ અથવા અનંતાનંત પ્રદેશવાળો સ્કંધ, ક્રમશઃ બે પુદ્ગલ પરમાણુઓના એક પરિણામરૂપ સઘાતથી, સખ્યાત પુદ્ગલ પરમાણુની
| SR No. | 009355 |
| Book Title | Uttaradhyayan Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1960 |
| Total Pages | 1039 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 75 MB |