Page Text
________________
४१४
___उत्तराध्ययनसत्रे तत्राऽऽलोचना-गुरोरने वाऽचा पापस्य प्रकाशनं, तन्मात्रेणैव यत् पातकं शुध्यति, तदालोचनाईम् ॥१॥ __ प्रतिक्रणणं दोषानिवृत्तिमिथ्या दुष्कृतदानमित्यर्थः । अशुभयोगप्रवृत्तमात्मानं प्रतिनिवर्त्य, तस्य शुभयोगे समानयनमिति-यावत् । तन्मात्रेणैव यत् सावधवचनादि पापं शुध्यति, न तु गुरु समक्षमालोच्यते, तत् प्रतिक्रमणार्हम् । तथा-यत्र गुरुसमक्षमालोच्य तदाज्ञया मिथ्यादुष्कृतं ददाति, तदालोचना-अतिक्रमणाहत्वान्मिश्रम्-उभयात्मकम् । तथा-विवेकः-पृथक्करणं, तन्मात्रेणैव यस्य शुद्धिस्तद् विवेकाहम् । यतः कथंचिदशुद्धाऽऽहारादिग्रहणे तत्यागमात्रेणैव शुद्धिर्भवति । गुरुके समक्ष शुद्ध भावसे अपने मुखसे प्रकट करना इसका नाम आलोचना है। इतने मात्रसे जिस पापकी शुद्धि होती है वह पाप आलोचना है १ । लगे हुए पापका पश्चात्ताप करके उससे निवृत्त होना और नया पाप न हो इसके लिये सावधान रहना प्रतिक्रमण है। अर्थात् अशुभ योगमें प्रवृत्त अपनी आत्माको वहांसे हटाकर शुभयोगमें स्थापित - करना प्रतिक्रमण है। इतने मात्रसे ही जिस पापकी शुद्धि होती है वह पाप प्रतिक्रमणाई है। प्रतिक्रमणाह पाप गुरुके समक्ष आलोचित नहीं होता है २। आलोचना एवं प्रतिक्रमण, दोनों साथ करना सो मिश्र है। अर्थात गुरुके समक्ष आलोचना करके उनकी आज्ञासे मिथ्यादुप्कृत देना यह तभय प्रायश्चित्त है ३। अशनपान आदि वस्तु यदि अकल्पनीय आजावें और पीछेसे मालूम पडे तो उसका त्याग करना विवेक प्रायश्चित्त है । इस विवेक प्रायश्चित्तसे कथंचित् अशुद्ध आहार आदिके પાપને ગુરૂ સમક્ષ શુદ્ધ ભાવથી પિતાના મુખથી પ્રગટ કરવાં આનું નામ આલોચનાં છે. આટલા માત્રથી જે પાપની શુદ્ધિ થાય છે તે પાપ અ લચ - નાહ છે? લાગેલા પાપને પશ્ચાત્તાપ કરીને એનાથી નિવૃત્ત થવું. અને ફરીથી નવે પાપ ન થઈ જાય એ માટે સાવધાન રહેવું પ્રતિક્રમણ છે. અર્થાત અશુભ
કામાં પ્રવન પિતાના આત્માને ત્યાંથી હટાવી લઈને શુભયોગમાં સ્થાપિત કરો આનું નામ પ્રતિકમણ છે. આટલા માત્રથી જ જે પાપની શુદ્ધિ થાય छ. तपा५: प्रतिभा छे. २, प्रतिभा पा५ गु३ना समक्ष मा. ચિત થતું નથી. આલોચના અને પ્રતિકમણ, બને સાથે કરવાં એ મિશ્ર છે. અર્શીત ગુરૂની સમક્ષ આલોચના કરીને એમની આજ્ઞાથી મિથ્યા દુષ્કત દેવું એ તદુભય પ્રાયશ્ચિત્ત છે. ૩, અશનપાન આદિ વસ્તુ અકલ્પનીય આવી જાય અને પછીથી માલુમ પડે ત્યારે એને ત્યાગ કર એ વિવેક પ્રાયશ્ચિત્ત છે આ - યશ્ચિત્તથી કથચિત અશુદ્ધ આહાર આદિનું ગ્રહણ થવાથી લાગેલા
| SR No. | 009355 |
| Book Title | Uttaradhyayan Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1960 |
| Total Pages | 1039 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 75 MB |