________________
उत्तराध्ययन सूत्रे
आलोचना च स्त्रदोषनिन्दावत एव सफला भवतीत्यतपष्ट भेदस्वरूपमाहमूलम् - निंदणयाए णं भंते ! जीवे किं जणयइ ?, निंदणयाए णं पच्छाणुतावं जणयइ, पच्छाणुतावेणं विरज्जमाणे करणगुणसेटिं पडिवज्जइ । करणगुणसेढिं पडिवन्ने य अणगारे मोहणिज्जं कस्मं उग्घाएइ ॥ सू० ६ ॥
२१६
छाया - निन्दनतया खलु भदन्त ! जीवः किं जनयति ? । निन्दनतया खलु पश्चादनुतापं जनयति । पश्चादनुतापेन च विरज्यमानः करणगुणश्रेणिं प्रतिपद्यते । करणगुणश्रेणिं प्रतिपन्नश्च अनगारो मोहनीयं कर्म उद्घातयति ॥ ०६ ॥
टीका- ' निंदणयाए ' इत्यादि ।
निन्दनया = स्वयमेव स्वदोषचिन्तनेन अनुचितमिदं मया कृतमित्यादिरूपेण खलु जीवः किं जनयति । गुरुराह - निन्दनया खलु जीवः पश्चादनुतापं पश्चात् कालेऽनुतापं पुनः पुनस्तापं पश्चात्तापं, दुष्टु मया कृतमित्यादिरूपं जनयति - करोति । आलोचना अपने दोषोंकी आत्मसाक्षीसे निन्दा करने वालेको ही सफल होती है इसलिये अब छट्ठा बोल में निन्दनाका स्वरूप कहते हैं— 'निंदणयापण ' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - (भंते निंदणयाए जीवे किं जगयइ - भदन्त ! निन्दनया जीवः किं जनयति) हे भगवन् । अपनी निंदा करने से जीव किस गुणको प्राप्त करता है ? उत्तरमें कहते कि - ( निंदणयाए णं पच्छाणुतावं जणयइनिन्दनया खलु पश्चादनुतापं जनयति ) अपने आप अपने दोषों का अनुचिन्तन करनेरूप निन्दासे ' मैंने यह अनुचित किया है " इस प्रकार के विचार करने से जीव पश्चात्तापको प्राप्त होता है " मैंने यह दुष्ठु - बुरा-' किया है " इत्यादिरूप अनुताप करता है । इसका फल यह होता है कि
આલેાચના પેાતાના દાષાની આત્મસાક્ષીથી નિંદા કરવાવાળાનીજ સફળ થાય છે. या शर] हवे छठ्ठा मोसमां निधानु स्व३५ उडे छे." निदणयाएणं" इत्यादि । अन्वयार्थ — भंते निंदणयाए जीवे किं जणयइ-भदन्त निन्दनया जीवः किं તત્તવૃત્તિ હે ભગવાન્ ! પેાતાની નિંદા કરવાથી જીવકયા ગુણને પ્રાપ્ત કરે છે ? उत्तरभां ४È छे-निंदणयाए णं पच्छाणुतावं जणयइ निन्दनया खलु पश्चादनुतापं સત્તવૃત્તિ પાતે પોતાની જાતે જ પાતાના દોષોને અનુચિંતન કરવારૂપ નિંદાથી મે આવુ અનુચિત કરેલ છે” આ પ્રકારના વિચાર કરવાથી જીવ પશ્ચાત્તાપને રાસ થાય છે, મેં આ દુષ્ટ—ખરામ કામ કરેલ છે ” ઈત્યાદિરૂપ અનુત્તાપ કરે
