________________
६९८
उत्तराध्ययनसूने ____ इह नगयो रत्ननती नाम धनमारष्ठिपुनी बुद्धिलश्रेष्ठिनो भगिनी वर्तते । सा बाल्यादेव मण्यनुरक्ता । सा समास्तुयोरना सकलकलापारवा ललनाकल ललामा मया किंचिद् ध्यायन्तीव दृष्टा, पृटा च-पुनि! तवेट मुखामल कय अम्लानम् ? किं ते मानस कष्टम् ? मयि विश्वासभूमौ सौ निवेदय, तत्मतिकार दिया है कि यह लेप तो ब्राह्मदत्त के नाम से अकित हुआ है-अतः पहिले तुम यह बतलाओ कि यह ब्रह्मदत्त कौन है। उसने कहा सुनो मैं कहती हू पर उसको दूसरों से गुप्त रसना, किसी से भी मत कहना। यात इस प्रकार है
रत्नवती उसी नगर के सेठ की एक पुत्री है। यह घुद्धिल की बहिन है। बाल्यकाल से ही मेरे ऊपर उसका प्रेमभाव बना हुआ है। जब यह यौवनवती हुई तो हरएक बात समझने लगी, पिताने इसको ममस्त शास्त्रो के अध्ययन से विशेष कुशल भी वना दी है। इस समय तो यह हमारे बीच समस्त स्त्रियों में एक स्त्रीरत्न मानी जाती है। एक दिन की बात है कि यह न मालूम किस विचार में पड़ गई उस विचार में यह इतनी तन्मय बन गई कि इसको स्व पर का कुछ भी ध्यान नहीं रहा। मैंने जैसे ही इसकी यह स्थिति देखी तो मुझ से रहा नहीं गया। मैंने जाकर उससे पूछा कि चेटी ! यह तेरा सदा प्रफुल्लित रहनेवाला मुख कमल आज म्लान क्यों हो रहा है ? कहो क्या मानसिक कष्ट है यदि નામથી અકિત થયેલ છે આથી તમે પહેલા એ બતાવે કે એ બ્રહ્મદત્ત કોણ છે? એણે કહ્યું કે, સાભળ હું કહું છું પરંતુ એને બીજાથી ગુપ્ત રાખજે કેઈને પણ કહેશે નહીં વાત આ પ્રમાણે છે –
રનવતી નામની આ નગરના શેઠની એક પુત્રી છે જે બુદ્ધિલની બહેન થાય છે. બાલ્યકાળથી તેને મારા ઉપર પ્રેમભાવ છે જ્યારે તે યૌવનવતી થઈ અને દરેક વાતે સમજવા લાગી, ત્યારે તેના પિતાએ તેને સઘળા શાસ્ત્રના અધ્યનથી વિશેષ કુશળ બનાવી આ સમયે તે એને સમસ્ત સ્ત્રીઓમાં એક સ્ત્રીરત્ન માનવામાં આવે છે એક દિવસની વાત છે કે ન માલુમ તે કયા વિચારમા ગુ થાઈ ગઈ એ વિચારમાં એ એટલી તન્મય બની ગઈ હતી કે તેને સ્વપરનુ કાઈ પણ ધ્યાન રહેતું ન હતું કે જ્યારે તેની આવી સ્થિતિ જોઈ તે મારાથી રહેવાયું નહી મે જઈને તેને પૂછ્યું કે, બેટી સાથે કમળની માફક પ્રફુલ્લિત રહેતુ-તારૂ વદન કમળ આજે પ્લાન કેમ દેખાય છે કહે! તને એવું તે શું માનસિક દુ ખ છે ? તું તારી હાલત મને નહીં કહે તે
