________________
-
-
प्रियदर्शिनी टीका अ० १ गा २४ निरवद्यभाषणविधि यथा-काण प्रति 'अय काण' इत्यादि । तृतीया-आक्रोशरूपा यथा-'अरे वायमिनेय दासीपुत्र.' इत्यादि । पुनरय कोपादिभावोपलक्षितचतुर्विधः । जोद पोध्यम्मृपावादः क्रोधमानमायालोभहास्यभयत्रीडाक्रीडारस्यरतिदाक्षिण्यमात्सर्यविपादादिभिः सभवति । पीडाजनकः सत्यवादोऽपि मृपावाद इति । मृपाभाषणे दोपा उका:
चर्महानिरविश्वासो, देहार्थव्यसन तथा ।
असत्यमापिणा निन्दा, दुर्गतिथोपजायते ॥ १ ॥ इति । व्यापार प्रवर्तिनी, अप्रिया, और आक्रोशरूपा। क्षेत्र को जोतो इत्यादिक सावन्यच्यापार मे प्रवर्तन कराने वाला वचन गर्दा का प्रथम भेद है। काने को काना कहना यत् गर्दा का द्वितीय प्रकार है। 'अरे कुलटा के पुत्र' इत्यादि वचन गहों का तृतीय प्रकार है। क्रोध, मान. माया, लोम, हास्य, भय, व्रीडा-(लज्जा) क्रीडा, रति, अरति, दाक्षिण्य, मात्सर्य एव विपाद आदि निमित्तो को लेकर मृपावाद में मनुष्यों की प्रवृत्ति होती है । जिस सत्यवचन से दूसरों की पीडा उपजे ऐसा सत्यवचन भी मृपावाद में अन्तर्हित जानना चाहिये । मृपावाद मे अनेक दोप है-जैसे कहा है
"धर्महानिरविश्वासो, देहार्यव्यसन तया ।।
अमत्यमापिणा निन्दा, दुर्गतिश्चोरजायते ॥१॥" मृपावाद से धर्म की क्षति होती है लोगों में विश्वास उठ जाता है देह और पन का नाश होता है। जो असत्यमापी होते ह उनकी अनेक ત્રણ પ્રકારની છે સાવધ વ્યાપાર પ્રવર્તિની, અપ્રિયા અને આક્રોશ રૂપા ક્ષેત્રને જોઈને ઈત્યાદિક નાવદ્ય વ્યાપારમાં પ્રવર્તન કરાવનાર વચન ગહને પ્રથમ ભેદ છે કાણને કણે કહે એ ગહને બીજો પ્રકાર છે “અરે કુલ્હાના પુત્ર ઈત્યાદિ વચન ગહને ત્રીજો પ્રકાર છે વ, માન, માયા, લાભ, હાસ્ય, ભય, લા કીડા, રતિ, અરતિ, દાક્ષિણ્ય, માત્સર્ય અને વિવાદ આદિ નિમિત્તોને મૃષાવાદમાં મનુષ્યોની પ્રવૃતિ થાય છે જે સત્ય વચનથી બીજાઓને પીડા ઉપજે એવું સત્ય વચન પણ મૃષાવાદમાં આ તર્હિત જાણવું જોઈએ મૃષાવાદમાં એનેક દેવ છે જેવી રીતે કહ્યું છે કે
"धर्महानिरविश्वासो देहार्थव्यसन तथा।
__ असत्यभापिणा निन्दा दुर्गतिथोपजायते ॥ १॥" મૃષાવાદથી ધર્મની સતી થાય છે, લોકોને વિશ્વાસ ઉઠી જાય છે, દેહ અને ધનને નાશ થાય છે, જે અસત્ય ભાષી હોય છે તેની અનેક પ્રકારથી
