________________
-
-
-
१९०
उत्तराध्ययनसूत्रे च-पुनः, अधारणीम्-निश्चयात्मिका भाषा न वदत्-'गमिष्याम्येन' 'करिष्याम्पेव' इत्यादिका भाषा न नूयादित्यर्थः । यत.
"अन्नह परिचितिजा, कज्ज परिणमड अन्नदा चेर।
विदिवसयाण जियाण, मुहत्तमत्त पि पहुविध ॥ १ ॥ छाया-अन्यथा परिचिन्त्यते, कार्य परिणमत्यन्यया चैत्र ।
विधिवशगाना नीनाना मुहूर्तमानमपि बहुविघ्नम् ॥ १ ॥ यद्वा-अवधार्यते जायतेऽर्थोऽनयेत्यधारणी नवनोधननिका भाषा, सा चतुर्विधा-सत्या, मृपा, सत्यामृपा, असत्यामृपा च । प्रकार से इम लोक मे निन्दा होती है और परलोक में उन्हें दुर्गति की प्राप्ति होती है। अवधारणात्मक (निश्चयकारी) मापा को गोलना यह भी एक असत्य का प्रकार है-जैसे-'जाऊँगा ही,' 'करूँगा ही। अथवा-'जाऊँगा'काँगा' इस प्रकारको मापा गृपावाद में इमलिये सम्मिलित हो जाती है कि" अन्नह परिचिंतिज्जइ, कज्ज परिणमइ अन्नहा चेव ।
विहिवसाण जियाण मुदत्तमेत पि बहुविग्ध" ॥१॥ बोलने वाला विचारता कुछ है और होता कुछ है । मन मे अव धारित बात की पूर्ति नहीं होती है। क्यो कि कर्म वशवर्ती जीवो के एक मुहूर्त मे भी अनेक विघ्न उत्पन्न हो जाते है । अथवा-"अवधारण" शब्द का अर्थ अवयोध जनक भी है। यह अवयोधजनक मापा सत्या १, मृपा २, सत्यामृषा ३, एव असत्यामृषा ४, के भेद से આ લેકમાં નિંદા થાય છે, અને પરલેકમાં તેને દુર્ગતિની પ્રાપ્તિ થાય છે અવધારણાત્મક નિશ્ચયકારી ભાષા બોલવી એ પણ એક અસત્યનો પ્રકાર છે જેમ-જઈશજ, કરીશજ ” અથવા–જઈશ-કરીશઆ પ્રકારની ભાષા મૃષાવાદમાં એ માટે સમાય જાય કે –
अन्नह परिचितिजई कज्ज परिणामइ अन्नहा चेव।
विहिनसयाग जीयाण मुहुत्त मेत्त बहुविग्ध ॥ १ ॥ બોલવાવાળે વિચારે છે કાઈ અને બને છે કાઈ, મનમાં અવધારીત વાતની પૂર્તિ થતી નથી કેમકે, કર્મવશ વર્તી જીવોને એક ઘડીમાં પણ અનેક વિદન ઉત્પન્ન થાય છે અથવા–“અવધારણ” શબ્દને અર્થ અવ બધજનક પણ છે અવ બેધજનક ભાષા ૧ સત્યા, ૨ મૃષા, ૩ સત્યામૃષા અને ૪ અસત્ય મૃષાના ભેદથી ચાર પ્રકારની છે દેશકાળાદિકની અપેક્ષા જેમાં કોઈ પ્રકારને
