________________
१६६
उत्तराध्ययसूत्रे उच्चारिते सति-अर्धस्य पिसवाद., अर्थस्य विसवाद चरणस्य सिवादः, चरणविसवादान मोक्षः, मोक्षाभावे सा दीक्षा निरर्थिका।
६ व्यत्यानेडित-नाम जन्यान्यशास्त्रपल्लारिपमिश्रण, यथा-'सत्यभूयप्पभूयस्स सम्म भूयाइ पासमो। पिहियासरस्स दतस्स, पारफम्म न बधई ॥" अत्रेदमपि-घटते इति कृत्वा लिपति-अन्यशास्त्रवचनम् -
श्रूयता धर्मसर्वस्व, श्रुत्वा चावधार्यताम् ।
आत्मनः प्रतिकूलानि, परेपा न समाचरेत् ।। इसलिये माने जाते है कि सूत्र में होनाक्षर अथवा अधिकाक्षर उच्चरित होने पर उसके अर्थ मे विसवाद (विपरीतता) होता है। अर्थ मे विसवाद जहा हुआ कि चरण-आचार-चारित्र मे भी विसवाद होने लगता है। इससे मोक्ष का लाभ नही हो सकता । मोक्ष के अभाव में समस्त दीक्षा निरर्थक हो जाती है ॥५॥ व्यत्यानेडित-भिन्न २ शास्त्रों के पल्लव (अश) का जिस उच्चारण मे मिश्रण होता है वहा व्यत्यानेडित दोष माना जाता है। जैसे-"सन्वभूयप्पभूयस्स सम्म भ्रयाइ पासओ। पिहियासवस्स दतस्स पावकम्म न बधइ"-यहा यह भी घटित होता है ऐसा समझकर अन्य शास्त्र का वचन मिलाना, जैसे
"श्रूयता धर्मसर्वस्व, श्रुत्वा चैवावधार्यताम् ॥
आत्मन' प्रतिकूलानि, परेपा न समाचरेत् ॥१॥" महाभारत के इस वाक्य को मिश्रित करना । यह व्यत्ययानेडित दोष इस लिये माना गया है कि उच्चारण करने वाला द्रव्य एव भाव से जव सूत्र એ માટે માનવામાં આવેલ છે કે સૂત્રમાં હીનાક્ષર અથવા અધિકાક્ષર ઉચ્ચારવાથી એના અર્થમાં વિસ વાદ થાય છે વિપરીત અર્થમાં વિસ વાદ જ્યા થી કે. ચરણ-આચાર ચારિત્રમા પણ વિસ વાદ થવા લાગે છે એથી મેક્ષને લાભ થઈ શકતે નથી મોક્ષના અભાવથી સમસ્ત દીક્ષા નિરર્થક થઈ જાય છે
(૫) વ્યયાતિ જુદા જુદા શાસ્ત્રોના પલ્લવન જે ઉરચારણમાં મિશ્રણ थाय छे त्या "व्यत्याभ्रेरित "होष मानवामा साव छ म सव्वभूयप्पभूयस्स सम्म भूयाइ पासओ” “पिहियासवस्स दतस्स पावकम्म न वधई " मङि से પણુ ઘટિત થાય છે એમ સમજી બીજા શાસ્ત્રનું વચન મેળવવુ જેમ
"श्रूयता धर्म सर्वस्व श्रुत्वा चैवावधार्यता ।।
ओत्मन प्रति कूलानि परेपा न समाचरेत् ॥१॥ મહાભારતના આ વાક્યને મેળવવુ, આ “વ્યત્યયાઍડિત” દેષ એ માટે માનવામાં આવેલ છે કે, ઉચ્ચારણ કરવાવાળા દ્રવ્ય અને ભાવથી જ્યારે સૂત્રમાં વ્યત્યાયાગ્રંડિત થવાથી એના અર્થમા સ્વભાવત
