Page Text
________________
टीका-निमित्तदृष्टान्तः
♚e
निशम्य गुरुस्तं प्रशंसति स्म । अविमृश्य कारिणं द्वितीयंशिष्यं गुरुर्वदति-वत्स ! अत्र नास्ति मम दोषः, किंतु तवायं दोषः, यद् विमर्श न करोषीति, अस्माभिरुभयोः सदृशं पाठितमिति ।
॥ इति वैनयिबुद्धेः प्रथमो निमित्तदृष्टान्तः ॥ १ ॥ अर्थशास्त्रविषये कल्पकमन्त्रिदृष्टान्तः श्रूयते । स च वैनयिक्या बुद्धेर्द्वितीयो दृष्टान्तो बोद्धव्यः ॥ २ ॥
लिपिज्ञानं तृतीया वैनयिबुद्धिः ॥ ३ ॥
गणितज्ञानं चतुर्थी वैनयिकी बुद्धिरिति द्रष्टव्यम् ॥ ४ ॥
ने
पञ्चमस्तु कूपदृष्टान्तः — कूप इत्यनेन भूमिविज्ञानेकुशल इत्यवगम्यते स चैवम् —कश्चिद् भूमिविज्ञानकुशलः पुरुषः कृषीवलं प्राह - अत्र भूम्यामियति दूरे जलमस्ति । उस की बहुत अधिक प्रशंसा की । तथा अविनीत शिष्य को समझाते हुए उससे कहा- वत्स ! इस में मेरा कुछ भी दोष नहीं है, दोष है तो केवल तुम्हारा ही । जो तुम विनयादि गुणों से विवर्जित होकर मेरी कही हुई बात पर कुछ भी विमर्श नहीं करते हो। यह विश्वास रक्खो - हमने तो तुम दोनों को ही एकसाथ पढाया है ॥ १ ॥
॥ यह प्रथम निमित्तदृष्टान्त हुआ ॥ १ ॥
अर्थशास्त्र के ऊपर जो कल्पक मंत्री का दृष्टान्त है - बह वैनयिक बुद्धि का द्वितीय दृष्टान्त है २ । लिपिज्ञान, यह वैनयिक बुद्धि का तीसरा दृष्टान्त है ३ | गणितज्ञान यह वैनयिक बुद्धि का चौथा दृष्टान्त है ४ । कूप दृष्टान्त इस प्रकार हैं
कोई एक व्यक्ति ऐसा था जो भूमिविज्ञान में विशेष कुशल था । उसने किसी किसान से कहा कि इस भूमि में इतनी दूरी पर जल है । સાંભળીને ગુરુએ તેની ઘણી જ પ્રશંસા કરી, તથા અવિનીત શિષ્યને સમજાવતા કહ્યું. “વત્સ! આમાં મારા કોઈ દોષ નથી. દાષ હાય તા ફક્ત તારો જ છે કે તું વિનયાદિ ગુÈાથી રહિત ખનીને મેં કહેલી વાત પર કોઈ નિર્ણય જ કરતા નથી, એ વિશ્વાસ રાખ કે મેં તો તમને બન્નેને એક સરખું જ શિખવ્યુ છે. ૫ આ પહેલું નિમિત્તèષ્ટાંત સમાપ્ત ॥ ૧ ॥
અર્થશાસ્ત્ર ઉપર જે કલ્પકમત્રીનું દૃષ્ટાંત છે, તે વૈનચિકબુદ્ધિનુ બીજી दृष्टांत छे. (२). विधिज्ञान, से वैनयिङ बुद्धिनु त्रीन् दृष्टांत छे (3). गणितज्ञान, એ વૈનચિકબુદ્ધિનું ચેાથું દૃષ્ટાંત છે (૪). પાંચમું ક્રૂપ દેષ્ટાંત આ પ્રમાણે છે
| SR No. | 009350 |
| Book Title | Nandisutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 940 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_nandisutra |
| File Size | 58 MB |