________________
४२३
मानन्द्रिका टीका-भतिक्षानमेदनिरूपणम्, संप्रति मतिज्ञानस्य द्रव्यादिभेदचतुःमकारतामाह
मूलम्-तं समासओ चउव्विहं पण्णत्तं, तं जहा-दव्वओ, खेत्तओ, कालओ, भावओ । तत्थ दव्वओ णं आभिणिबोहियनाणी आएसेणं सव्वाइं दव्वाइं जाणइ, न पासइ । खेत्तओ णं आभिणिबोहियनाणी आएसणं सव्वं खेत्तं जाणइ न पासइ। कालओणं आभिणिबोहियनाणी आएसेणं सव्वं कालं जाणइ, न पासइ । भावओ णं आभिणिबोहियनाणी आएसेणं सवे भावे जाणइ, न पासइ ॥
छाया-तत्समासतश्चतुर्विध प्रज्ञप्तम् । तद् यथा-द्रव्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतः । तत्र द्रव्यतः खलु आभिनिवोधिकज्ञानी आदेशेन सर्वाणि द्रव्याणि जानाति, न पश्यति । क्षेत्रतः खलु आभिनिवोधिकज्ञानी आदेशेन सर्व क्षेत्रं जानाति, न पश्यति । कालतः खलु आभिनिवोधिकज्ञानी आदेशेन सर्व कालं जानाति, न पश्यति । भावतः खलु आभिनिवोधिकज्ञानी आदेशेन सर्वान् भावान्, न पश्यति ।। ___टोका-'तं समासओ० ' इत्यादि । तत्-मतिज्ञानं, समासतः संक्षेपेण, चतुविध प्रज्ञप्तम्-अरूपितं तीर्थकरादिभिरित्यर्थः । तद् यथा-द्रध्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतश्च । तत्र द्रव्यतः खलु आभिनिबोधिकज्ञानी-मतिज्ञानी, आदेशेन-आदेशः___ अब सूत्रकार मतिज्ञानके द्रव्य, क्षेत्र आदिकी अपेक्षा चार भेद बतलाते हैं-'तं समासओ चउव्विहं०' इत्यादि।
द्रव्य, क्षेत्र, काल ओर भावकी अपेक्षा मतिज्ञान संक्षेपसे चार प्रकारका कहा गया है। इन द्रव्यकी अपेक्षा आभिनिबोधिक ज्ञानी-मतिज्ञानी आत्मा-आदेशसे द्रव्य जातिरूप सामान्य प्रकारसे धर्मास्तिकाया
હવે સૂત્રકાર મતિજ્ઞાનના દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, આદિની અપેક્ષાએ ચાર ભેદ मताव छ- "तं समासओ चविह" त्यादि.
દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ મતિજ્ઞાન સંક્ષિપ્તમાં ચાર પ્રકારનું કહેલ છે. એ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ આભિનિબેધિકજ્ઞાની–મતિજ્ઞાની આત્મા– આદેશથી દ્રવ્ય જાતિરૂપ સામાન્ય પ્રકારે ધર્માસ્તિકાય આદિક સમસ્ત દ્રવ્યને
