________________
नन्दीस्ने कालओ णं उज्जुमई जहन्नेणं पलिओवमस्स असंखिज्जयभागं, उक्कोसेणावि पलिओवमस्स असंखिज्जयभागं अईयम णागयं वा कालं जाणइ पासइ।तंचेव विउलमई अब्भहियतरगं विउलतरगं विसुद्धतरगं वितिमिरतरगं कालं जाणइ पासइ ।
भावओ णं उज्जुमई अणंते भावे जाणइ पासइ । सव्वभावाणं अणंतभागं जाणइ पासइ । तं चेव विउलमई अब्भहियतरगं विउलतरगं विसुद्धतरगं वितिमिरतरगं भावं जाणइ पासइ॥
कालतः खलु ऋजुमतिर्जघन्येन पल्योपमस्यासंख्येयभागम् , उत्कर्षेणापि पल्योपमस्यासंख्येयभागमतीतमनागतं वा कालं जानाति पश्यति । तच्चैव विपुलमतिरभ्यधिकतरकं विपुलतरकं विसुद्धतरकं वितिमिरतरकं कालं जानाति पश्यति । ___ भावतः खलु ऋजुमतिरनन्तान् भावान् जानाति पश्यति, सर्वभावानामनन्तभागं जानाति पश्यति । तच्चैव विपुलमतिरभ्यधिकतरकं विपुलतरकं विशुद्धतरकं वितिमिरतरकं जानाति पश्यति ॥
टीका-'तं च दुविहं उप्पज्जइ ' इत्यादि । तन्मनःपर्ययज्ञानं द्विविधमुत्पद्यते। तद् यथा-ऋजुमतिश्चविपुलमतिश्च । तत्र-मननं मतिः संवेदनमित्यर्थः, ऋज्वीसामान्यग्राहिणी मतिः ऋजुमतिः, 'घटोऽनेन चिन्तितः' इत्यध्यवसायहेतुभूता
ऋद्धिप्राप्त अप्रमत्त संयतों के उत्पद्यमान मनापर्ययज्ञान दो प्रकार का होता है सो सूत्रकार कहते हैं-'तं च दुविहं' इत्यादि ।
वह मनःपर्ययज्ञान दो प्रकार से उत्पन्न होता है। ये दो प्रकार ये हैंप्रथम ऋजुमति और दूसरा विपुलमति। मति-शब्द का अर्थ संवेदनज्ञान है । ऋजुमति-शब्द का अर्थ सामान्य है । इस प्रकार विषय को सामान्य रूप से ग्रहण करनेवाला ज्ञान ऋजुमति, और विषय को विशेषरूप से
ઋદ્ધિવાળા અપ્રમત્ત સંયતેને ઉત્પન્ન થતું મન:પર્યયજ્ઞાન બે પ્રકારનું डाय छे, ते सूत्रा२ ४ छ-"तंच दुविह" त्याह
તે મનઃપર્યયજ્ઞાન બે રીતે ઉત્પન્ન થાય છે. તે બે પ્રકાર આ છે–પહેલું रूजुमति भने भी विपुलमति. मति-शन। अर्थ संवहन-"ज्ञान" छ. ઋજુ શબ્દને અર્થ સામાન્ય છે. આ રીતે વિષયને સામાન્યરૂપથી ગ્રહણ કરનારૂં જ્ઞાન ઋજુમતિ અને વિષયને વિશેષરૂપથી ગ્રહણ કરનારૂં જ્ઞાન વિષ
