________________
KG
प्रकाशिका टीका - सप्तमवक्षस्कार: सू. ३० ग्रहादीनां शीघ्रगत्यादिनिरूपणम्
ग्रहेभ्यो नक्षत्राणि शीघ्रगतीनि, नक्षत्रेभ्यस्तारारूपाणि शीघ्रगतीनि । सर्वाल्पगतयश्चन्द्राः, सर्वशीघ्रगतीनि तारारूपाणि एतेषां खलु भदन्त ! चन्द्रसूर्यग्रहनक्षत्रतारारूपाणां कतरे सर्वमहर्द्धिकाः कतरे च सर्वांल्पर्द्धिकाः १ गौतम । तारारूपेभ्यो नक्षत्राणि महर्द्धिकानि, नक्षत्रेभ्यो ग्रहा महर्द्धिकाः, ग्रहेभ्यः सूर्या महर्द्धिकाः, सूर्येभ्यश्चन्द्रा महर्द्धिकाः सर्वाल्पर्द्धिकानि तारारूपाणि सर्वमर्द्धिका चन्द्राः । जम्बूद्वीपे खलु भदन्त ! द्वीपे ताराया स्तारायाश्च कियद बाधया अन्तरं प्रज्ञप्तम् ? गौतम ! द्विविधम्-व्याघातिकं निर्व्याघतिकं च, निर्व्याघातिकं जघन्येन पञ्चधनुः शतानि उत्कर्षेण द्वे गथ्यते । व्याघातिकं जघन्येन द्वे योजनशते षट्पष्टधिके, उत्कर्षेण द्वादश योजन सहस्राणि द्वे च योजनशते द्विचत्वारिंशदधिके तारारूपस्य तारारूपस्याबाधया अन्तरं प्रज्ञप्तम् || सू० ३० ॥
टीका - " एए सिणं भंते !" एतेषां वक्ष्यमाणानां खलु भदन्त ! ' चंदिमसूरियग्गहगण णक्खतदाराख्याणं' चन्द्रसूर्य ग्रहगणनक्षत्रतारारूपाणां मध्ये 'कथरे सव्वसिग्धगई' कतरः सर्वशीव्रगतिः सर्वेभ्यश्चन्द्रादिभ्यश्वर ज्योतिष्क देवेभ्यः शीघ्रगतिः इदं च सर्वाभ्यन्तरमण्ड - लापेक्षया ज्ञातव्यम्' 'करे सव्वसिग्धतराए चेव' कतरश्च सर्वशीघ्रतरकगति एतच्च सर्वबाह्य मण्डलापेक्षया कथितम् अभ्यन्तरमण्डला पेक्षया सर्वबाह्यमण्डलस्य गतिप्रकर्ष सुप्रसिद्धत्वादसवें द्वार की वक्तव्यता
'एएसि णं भंते ! चंदिमसूरियगहणचखत्ततारारूवाणं इत्यादि ।
टीकार्थ - इस सूत्र द्वारा गौतमस्वामी ने प्रभु से ऐसा पूछा है - 'एएसि णं भंते ! चंदिमसूरियगहणक्खन्तताराख्याणं' हे भदन्त ! इन चन्द्र सूर्य, ग्रह, नक्षत्र और तारारूप ज्योतिष्कों के बीच में 'कयरे सव्व सिग्घगई' कौन चन्द्रादिक सर्व चर ज्योतिष्क देवों की अपेक्षा शीघ्रगतिवाला है ? यह प्रश्न सर्वाभ्यन्तर मंडल की अपेक्षा जानना चाहिये, 'कयरे सव्व सिग्घतराए चेव' तथा कौन सर्व शीघ्र तरक गति है ? यह प्रश्न सर्व बाह्य मण्डल की अपेक्षा जानना चाहिये, क्यों कि अभ्यन्तरमंडल की अपेक्षा सर्ववाह्य मंडल की गति का प्रकर्ष सुप्रसिद्ध है । इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'गोयमा ! चंदेर्हितो सूरा सव्वसिग्धगई' हे દશમાદ્વારની વક્તવ્યતા
'एएसि र्ण भंते ! चंदिमसूरियगहणक्खत्ततारारूवाणं' छत्याहि
टीडार्थ मा सूत्र द्वारा गौतमस्वाभीमे अभुने मा प्रभा पूछयु छे- 'एएसिणं भवे ! च दिम पूरियगणक्खत्ततारारूवाणं' हे अहन्त ! २ यन्द्र, सूर्य, ग्रह, नक्षत्र भने तारा३य न्ये तिष्ठनो ध्यमां 'कयरे सव्व सिग्घगई' ! चन्द्रादिक अनाथी सर्व ज्योतिष्ठ देवानी अपेक्षा शीघ्रगतिवाजा छे ? या प्रश्न सर्वात्यन्तरभउजनी अपेक्षाथी लगवा लेखे, 'कयरे सव्त्र सिग्धतराए चेत्र' तथा अणु सर्व शीघ्रगति तर४ है ? या अश्न सर्वमाह्यभएडसनी અપેક્ષા જાણવા જોઈએ. કારણ કે અ`તરમ...ડળની અપેક્ષા સખાદ્યમંડળની ગતિન
उ० ६३