Page Text
________________
..
.
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. ११ चन्द्रमण्डलसंख्यादिनिरूपणम्
१५३ क्षेत्रम्-तत्र पन्द्रकबाबतया निष्कम्भः पश्चयोजनशतानि दशाधिकानि, अष्टचत्वारिंश चैकपष्टिभागाः योजनस्य ५१०, एतच्च व्याख्यातोऽधिकं ज्ञातव्यम्, तथाहि-पञ्चदशचन्द्रस्य मण्डलानि चन्द्रपिम्बस्य विष्कम्भः एकपष्टिभागात्मक योजनस्य षट्पश्चाशद्भागाः, तेन ते ५६ पश्चदशभिर्गुण्यन्ते, जातं ८४० तदनन्तरमेतेषां योजनानयनार्थम् एकषष्टया मांगे हते सति सन्धानि प्रयोदश योजनानि शेपा अबतिष्ठन्ति सप्तचनारिंशत्, तथा पञ्चविद् योजनानि त्रिंशष एकपष्टिभागाः योजनस्य, एकस्य च पष्टिभागस्य सप्तधा छिमस्य संबन्धिनबत्वारो भागाः, ततो यदा पश्चत्रिंशत् चतुर्दशभिर्गुण्यन्ते तदा जातानि चत्वारि योजन सतानि नवत्यधिकानि, येऽपि च त्रिंशदेकषष्टिभागास्तेऽपि चतुर्दशभिर्गुण्यन्ते, जातानि. चत्वारिशतानि विंशत्यधिकानि, अयंचराशिरेक पष्टिभागात्मकस्तेन एकपष्टया भागो ह्रियते, लब्धानि पइयोजनानि, एषु पूर्वराशौ प्रक्षिप्तेषु जातानि ४९६ योजनानि शेषाश्चतुःपञ्चाजो यह मंडल क्षेत्र कहा गया है सो इस में एक योजन के ६१ भाग कर उसके ४८ भाग और अधिक कर देना चाहिये इस तरह यह मंडल क्षेत्र ५१०
योजन का होता है ऐसा जानना चाहिये इसका स्पष्टीकरण इस प्रकार से हैचन्द्रमण्डल १५ कहे गये हैं चन्द्रषिम्बका विष्कम्भ एक योजन के कृत ११ भागों में से ५६ भाग प्रमाण है सो १५ को ५६ से गुणित करने पर ८१. होते हैं अब ८४. भागों के योजन बनाने के लिये ६१ का भाग देने पर ४७ भाग बचते हैं और १३ योजन बन जाते हैं १५ मंडलों की अन्तर संख्या १४ होती है एक एक मंडल का अन्तर ३५० योजन का है और ६१ भागके १ भाग के ७ टुकडे करने पर ४ भाग प्रमाण है जब ३५ में १४ से गुणा करते हैं तब ४९० योजन आते हैं जो भाग है इन्हें भी जब १४ से गुणित करते हैं तब ४२० आते हैं यह राशि ६१ भागात्मक है इसलिये ६१ का भाग देने पर આકાશ છે તે મંડળક્ષેત્ર કહેવાય છે. તે આમાં એક એજનના ૬૧ ભાગે કરીને તેના ૪૮ ભાગ બીજા વધારાના કરવા જોઈએ. આ પ્રમાણે આ મંડળક્ષેત્ર ૫૧૦ જન જેટલું થાય છે. આમ સમજવું જોઈએ. આનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે છે. ચન્દ્રમંડળો ૧૫ કહેવામાં આવેલા છે, ચન્દ્રબિંબને વિષકુંભ એક જનના ૬૧ ભાગોમાંથી ૫૦ ભાગ પ્રમાણ છે. તે ૧૫ ને ૫૬ સાથે ગુણિત કરવાથી ૮૪૦ થાય છે. હવે ૮૪૦ ભાગના રોજન બનાવવા માટે ૬૧ ને ભાગાકાર કરવાથી ૪૭ ભાગ અવશિષ્ટ રહે છે અને ૧૩
જન બને છે. ૧૫ મંડળની અંતર સંખ્યા ૧૪ થાય છે. એક-એક મંડળનું અંતર ૩૫૨ જન જેટલું છે. અને ૬૧ ભાગ પૈકી એક ભાગના ૭ કકડા કરવાથી ૪ ભાગ પ્રમાણે થાય છે. જ્યારે ૩૫ માં ૧૪ ગુણિત કરવામાં આવે છે ત્યારે ૪૯૦ જન આવે છે. જે ૨ ભાગ છે. આ બધાને પણ જ્યારે ૧૪ થી ગુણિત કરીએ છીએ ત્યારે ૪૨૦ આવે છે. આ રાશિ ૬૧ ભાગાત્મક છે, એટલા માટે ૬૧ ને ભાગાકાર કરવાથી ૬ એજન બને
ज०२०
| SR No. | 009347 |
| Book Title | Jambudwip Pragnaptisutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 569 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 46 MB |