________________
प्रकाशिका टीका-चतुर्थवक्षस्कारः सू० ९ क्षेत्रविभाजकपर्वतस्वरूपनिरूपणम् मध्यदेशभागः, अत्र खलु शब्दापाती नाम वृत्त वैताढल्यपर्वतः प्रज्ञप्तः, एक योजनसहस्रम् अर्ध्वमुच्चत्वेन अर्धतृतीयानि योजनशतानि उद्वेधेन सर्वत्र समः पल्यङ्क संस्थानसंस्थितः, एक योजनसहस्त्रम् आयामविष्कम्भेण त्रीणि योजनसहस्राणि एकं च द्वापष्टं योजनशतं किञ्चिद्विशेषाधिक परिक्षेपेण प्रज्ञप्तः, सर्व रत्नमथ्यः अच्छ:, स खल एकया पद्मवरवेदि. कया एकेन च वनषण्डेन सर्वतः समन्तात् संपरिक्षिप्तः, वेदिका वनषण्डवर्णको भणितव्यः, शब्दापातिनः खलु वृत्त-वैताढयपर्वतस्य उपरि बहुसमरमणीयो भूमिभागः प्रज्ञप्तः, तस्य खलु बहुसमरमणीयस्य भूमिभागस्य बहुमध्यदेशभागे अत्र खलु महानेकः प्रासादावतंसकः प्रज्ञप्तः, द्वापष्टिं योजनानि अद्धयोजनं च ऊर्ध्वमुच्चत्वेन एकत्रिंशतं योजनानि क्रोश च आयामविष्कम्भेण यावत् सिंहासनं सपरिवारस् , अथ केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते शब्दापाती वृत्तवैताढयपर्वतः ? २, गौतम ! शब्दापातिवृत्तवैताठ्यपर्वते खलु क्षुद्राऽक्षुद्रिकासु वापीसु यावत् बिलपक्तिकासु वहनि उत्पलानि पद्मानि शब्दापाति प्रभाणि शब्दापाति वर्णानि शब्दापाति वर्णाभानि, शब्दापाती चात्र देवो महद्धिको यावत् महानुभावः पल्योपमस्थितिक परिवसतीति, स खलु तत्र चतसृणां सामानिकसाहस्रीणां यावद् राजधानी मन्दरस्य पर्वतस्य दक्षिणेन अन्यस्मिन् जम्बूद्वीपे द्वीपे ।। सू०९॥
टीका-'कहि णं भंते' इत्यादि । 'कहि णं भंते ! हेमवए वासे सदावई णामं वट्टवेयद्ध पत्रए पण्णत्ते' हे भदन्त ! हैमवते तन्नामके वर्षे शब्दापाती नाम वृत्तवैताढयपर्वतः क्व कस्मिन्प्रदशे प्रज्ञप्तः ?, भगवानाह-'गोयमा !' गौतम ! 'रोहियाए' रोहितायाः रोहितानाम्न्या: 'महाणईए' महानद्याः 'पच्चस्थिमेणं' पश्चिमेन पश्चिमदिग्भागे 'रोहियंसाए' रोहितांशायाः रोहितांशा नाम्न्या 'महाणईए पुरस्थिमेणं हेमवयवासस्स बहुमज्झदेसभाए' महानद्याः पौर
'कहिणं भंते ! हेमवएवाले सद्दावणामं वटवेअद्धपचए' ॥सू. ९।
टीकार्थ-गौतमस्वामी ने प्रभु से इस सूत्र द्वारा एसा पूछा है-(कहि णं भंते ! हेमवए वासे सद्दावई णामं वटवेयद्धपव्वए पण्णत्ते) हे भदन्त ! हैमवतक्षेत्र में जो शब्दापाती नामका वृत्तवैताढय पर्वत कहा गया है वह कहाँ पर है १ इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं (गोयमा ! रोहियाए महार्णइए पच्चत्थियेणं रोहिअंसाए महाणईए पुरथिमेणं हेमवयवासस्स बहुमज्झदेसमाए एत्थ णं सदावई णामं
'कहि णं भंते हेमवएवासे सद्दावइणामं वट्टवेअद्धपाए । इत्यादि,
ट-गौतमस्वामी प्रभुने २मा सूत्रपडे मेवा प्रश्न ये छ -'कहि णं भंते ! हेमवएवासे सदावई णामं वट्टवेयद्धपव्वए पण्णत्ते' महन्त । भवत् क्षेत्रमा २ शहापाती' नाम: વૃત્તવૈતાઢય પર્વત કહેવામાં આવેલ છે, તે ક્યા સ્થળે આવેલ છે? એના જવાબમાં પ્રભુ ४ छ-'गोयमा ! रोहियाए महाणइए पच्चत्थिमेणं रोहिअंसाए महाणईए पुरथिमेणं हेमवयवासस्स बहुमज्झदेसभाए एत्थ णं सहावई णामं वट्टवेयद्धपव्वए पण्णत्ते' है गौतम! હિતા મહાનદીની પશ્ચિમ દિશામાં અને રેહિતાંશા મહાનદીની પૂર્વ દિશામાં આ