Page Text
________________
प्रमाविका टीका-चतुर्थवक्षस्कारः सू० ४२ मन्दरस्य पोडशनामनिरूपणम् ५० गिरितोऽप्यधिकतुङ्गखात् 'य' च-चशब्दः प्राग्वत् १४, पश्चदशं नामाह-'दिगादी य' दिगादिः च-दिशां-पूर्वादीनाम् आदिः प्रभवः उत्पत्तिस्थानम्, तथाहि-रुचकपर्वताद् दिशा विदिशां चोत्पत्तिः, रुचकस्याष्टप्रदेशात्मकस्य मेरुपर्वतान्तर्गतत्वाद्रुचकवन्मेरुरपि प्राधान्येन द्विगादिरुच्यते १५, पोडशं नामाह-'वडेंसे' अवतंसः पर्वतानां मुकुटायमानः प्रधानत्वात् १६, 'य सोलसे' च पोडश चशब्दः प्राग्वत् इति पोडशसंख्यकानि मन्दरनामानि कृश्चित षोडशा-पोडशानां पूरण इत्याह ।
अथ पूर्वोक्तस्य मन्दरेति प्रधाननाम्नोऽन्वर्थतां वर्णयितुमुपक्रमते 'से केणद्वेणं भंते !' इत्यादि-चतुर्थसूत्रोक्तपवरवेदिकावद् बोध्यम् तत्र स्त्रीत्वेन निर्देशः अत्र पुंस्त्वेनेति विशेषः, तथा-पद्मवरवेदिकानामं तत्र, अत्र तु मन्दरेति नाम अन्यत्सर्वं समानमिति ॥V० ४२॥ यह इसका १४ वां नाम है इसका कारण यह है कि यह अन्य जितने भी पर्वत है उनकी अपेक्षा बहुत ऊंचा है अतः उनमें यह श्रेष्ठ गिना गया है दिगादि यह इसका १५ वां नाम है क्यों की पूर्वादि दिशाओं की उत्पत्ति का यही आदि कारण है रुचक से दिशाओं की और विदिशाओं की उत्पत्ति होती है यह रुचक अष्ट प्रदेशात्मक होता है और मेरु के अन्तर्गत माना गया हैं अतः मेरु से दिशाओं की उत्पत्ति होती है ऐसा मानलिया जाता है और इसी से मेरु को दिगादि कह दिया गया है। अवतंस यह इसका १६ वा नाम है अवतंस नाम मुकुट का है समस्त पर्वनों के बीच में यह मुकुट के जैसा गिना गया है इसलिये इसे "अवतंस" के रूप में इस नामान्तर द्वारा प्रकट किया गया है इस प्रकार से ये मेरु के १६ नाम हैं। ____'से केणढे णं अंते ! बुच्चइ संदरे पधए' हे भदन्त ! इसका मन्दर पर्वत ऐसा नाम आपने किस कारण से कहा है इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं 'गोयमा? मंदरे पव्वए मंदरे णाम देवे परिवलइ महिद्धीए जाव पलिओवमटिइए, से तेणઅપેક્ષાએ અતીવ ઊંચે છે, એથી તે સર્વમાં આ પર્વત શ્રેષ્ઠ ગણવામાં આવે છે. “દિગાદિ આ પ્રમાણેનું આ પર્વતનું પંદરમું નામ છે. કેમકે પૂર્વાદિ દિશાઓની ઉત્પત્તિનું એજ આવિ કરણ છે. રુચથી દિશાઓની અને વિદિશાઓની ઉત્પત્તિ થાય છે. આ રુચક અષ્ટ પ્રદેશાત્મક હોય છે, અને તેની અંદર એની ગણના થાય છે. એથી મેરૂથી દિશાઓની ઉત્પત્તિ થાય છે. એવું માની લેવામાં આવે છે અને એથી જ મેરુને ગિાદિ કહેવામાં આવેલ છે. “અવતંસ આ એનું સેળનું નામ છે. અવતંસ મુકુટનું નામ છે. સમસ્ત પતેના મધ્ય સ્થાનમાં આને મુકુટ જેવો માનવામાં આવેલ છે, એથી જ આને અવતંસના રૂપમાં નામાન્તરથી સંબંધિત કરવામાં આવેલ છે. આ પ્રમાણે આ મેરુના ૧૬ નામો થયા. ___'से केणट्रेणं भंते । एवं बुच्चइ मंदरे पव्वए' Hdl मा यति भन्४२ से नाम मा५श्रीमे ॥ ४॥२९थी ४ह्यु छ ? मेन ममा प्रमुडे छे–'गोयमा ! संदरे पवए णाम देवे परिवसइ महिद्धीए जाव पलिओवमट्ठिए, से तेणद्वेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ मंदरे
ज० ६४
| SR No. | 009346 |
| Book Title | Jambudwip Pragnaptisutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 803 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 67 MB |