________________
४९६
जम्बूद्वीपप्रभाप्तिस्ते परिणामानुगतविच्छेदरूपाः पृथिव्यादयः काण्डसंग्ख्या बढ़ ये युरिनि चेत् सत्यम् अत्रीच्यनेअधस्तनकाण्डस्य पृथिव्यादि भेदकयनस्येदं तार्यम्-प्रथमकाण्डं क्यचित्पृथ्वीबहुलं क्वचि. दुपलबहुलं क्वचिद् बज्रबहुलं क्वचिच्छराबहुलं न तु पृथिव्यादि चतुष्टयातिरिक्ताहम्फटिकादि घटितमितिहेतो नियमेन पृथिव्यादिरूपविभागा न काण्डम्प किन्तु काण्डम्य प्रथमभेदे स्वस्वप्राचुर्यदर्शका एव इति काण्डसंख्यां बर्द्धयितुं पश्च्यिादयो न शक्नुवन्ति,
अथ मध्यम काण्डति वस्तूनि वर्णयितुमुपक्रमते-'मज्झिमिल्लेणं भने ' मध्यम खलु भदन्त ! 'कंडे' काण्ड 'कवि' कतिविध-किसत्तकारकं 'पण्णते ?' प्रसप्तम् ?, 'गोयमा !' गौतम ! मध्यमं काण्डं 'चउबिहे' चतुर्विध 'पण्गत्ते' प्राप्तम्, 'तं नहा' तद्यथा-'अंको' अङ्क:'फलिहे' स्फटिका-कटिकमणिः २, 'जायल्ये' जातरूपं मुर्गम् 3, 'स्यए रजत रुप्यम् अङ्करत्नम् १, ४, एनचतुष्टयमय मध्यमं काण्डमिनि भावः, अत्रापि प्रथमकाण्डवत् काचिदकतो फिर यह चतुः प्रकारता विरुद्ध पड जावेगी तो इस शंका का उत्तर ऐसा हैं-कि यह प्रथम काण्ड की चतुः प्रकारता विरुद्ध नही पडेगी-वयों कि प्रथम काण्ड क्वचित् स्थल पर पृथिवी पहुल है, क्वचित् स्थल पर उपल बहुल है, क्वचित् स्थल पर वन बहुल है और क्वचित् स्थल पर शर्करा बहुल है इन चार प्रकार से अतिरिक्त अङ्करत्न या स्फटिकादि से वह यहुल नहीं है इस कारण ये पृथिव्यादिरूप विभाग काण्ड के प्रथम भेदमें अपनी अपनी प्रचुरता के प्रदर्शक कही है-इसलिये काण्ड की संख्या इनसे नहीं बढ़ सकती है 'मज्झिमिल्ले णं भंते ! कंडे कइविहे पण्णत्त' हे अदन्त ! मध्यमकाण्ड कितने प्रकार का कहा गया है ? तो इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा! चन्विहे पण्णत्ते' हे गौतम ! मध्यमकाण्ड चार प्रकार का कहा गया है-'तं जहा' जैसे 'अंके,फलिहेजायख्वे, रयए' अङ्करत्नरूप, स्फटिकरूप, जातरूप रूप, और सुवर्णरूप इन भेदों से यही समझना चाहिये-कि प्रथम काण्ड की तरह यह काण्ड भी कहीं २ अङ्करत्न ચતુ પ્રકારના વિરુદ્ધ લેખાશે. આ શંકાને ઉત્તર આ પ્રમાણે છે કે આ પ્રથમકાંડની ચતુઃ પ્રકારના વિરુદ્ધ લેખાશે નહિ. કેમકે પ્રથમ કાંડ ફવિચિત્ સ્થળે પૃથિવી બહલ છે, કવચિત સ્થળે ઉપલ બહલ છે, ફવચિત્ સ્થળે જ બહુલ છે અને વિચિત સ્થળે શર્કરા બહુલ છે. એ ચાર પ્રકારે સિવાય અંક, રત્ન કે સ્ફટિકાદિની દષ્ટિએ તે બહલ નથી. એથી આ પૃથિવ્યાદિ રૂપ વિભાગ કાંડના નથી પણ કાંડના પ્રથમ ભેદમાં પિત–પિતાની પ્રચુરતાના प्र छ. मेथी ४isनी सध्या सेमनाथी यती नथी. 'मज्झिमिल्ले णं ते! कंडे कइ विहे पण्णत्ते' 3 मत ! Husis
वामां मावेस छ ? तो मनायाममा प्रभु ४३ छ-'गोयमा! चउबिहे पण्णत्ते' हे गौतम ! मध्यम ४७ यार प्रहारना डेवामा मा छ. 'तं जहा, रेभ अंक, फलिहे जायरूवे, रयए' ५४ २८न ३५, २४ ३५, જાત રૂપ અને સુવર્ણ રૂપ. એ ભેદેથી એજ સમજવું જોઈએ કે પ્રથમ કાંડની જેમ