________________
१५०
जम्बूलीपप्रनप्तिसूत्र द्वात्रिंशता च सलिलासहस्रैः समग्रा परिपूर्णा तथाहि-तटद्वयवर्तिपु पोडशम विजयेषु अष्टा विंशति२ नंदीसहस्त्राणीत्यष्टाविंशतिसहस्राणि पोडशभिर्गुण्यन्ते, तथागुणने चतुर्लक्षाणि अष्टा. चत्वारिंशत्सहस्राणि जातानि, अत्र राशौ कुरुग ८४ सहस्रनदीप्रक्षेपे यथोक्तं मानं जातमिति, 'अहे जयंतस्स दारस्स जगई दालइत्ता पच्चत्थिमेणं लवणसमुदं समुप्पेइ' अधः अधोभागे जयन्तस्य द्वारस्य पश्चिमदिग्वति जम्बूद्वीप द्वारस्य जगतीं पृथ्वी दारयित्वा मिच्या पश्चिमेन पश्चिमभागेन लवणसमुद्रं समाप्नोति । अथास्याः शीतोदाया मानाचाह-'सीओया णं महाणई' शीतोदा खल महानदो 'पवहे पण्णासं जोयणाई विक्खंभेणं जोयणं उव्वे हेणं' प्रवहे हुदानि. ५३२००० आ जाती है इसी बात को सूत्रकारने (एगमेगाओ चक्कवटिविजयाओ" आदि सूत्रपाठद्वारा समझाया है ये चक्रवर्तिविजय शीतोदा महानदी के दक्षिण तटपर आठ हैं और उत्तरदिग्वी तट पर आठ हैं दक्षिण दिग्वर्ती तट पर जो आठ चक्रवर्ती विजय हैं उनमें गङ्गा और सिन्धु ये दो नदियां अपनी अपनी २१४ हजार नदियों के परिवार वाली हैं और उत्तर दिग्वती तट पर जो चक्रवर्ती विजय है उनमे रक्ता और रक्तवती ये दो महानदियां हैं इनकी भी परिवारभूत नदियां १४ - १४ हजार हैं। इस तरह हर एक विजय में २८ - २८ हजार नदियों का समूह है अतः १६ विजयों में वह परिवार कितना होगा ? तो इसे निकालने के लिए गणित पद्धति के अनुसार २८ हजार के साथ १६ का गुणा करने पर यह परिवार पूर्वोक्त रूपसे आ जाता है और फिर उसमें देवकुरुगत नदियों की संख्या जोड देने पर यह परिवार ५ लाख ३२ हजार हो जाता है। फिर यह नदी वहां से मुडकर जम्बूद्वीप के पश्चिमदिग्वी जयन्त द्वार की जगती को फोडकर पश्चिमभाग से लवणसमुद्रमेर पातने सूत्रधारे 'एगमेगाओ चकवट्टिविजयाओ मेरे सूत्र १७२५७८ ४६छे. से ચક્રવર્તી વિજયે શીદા મહાનદીના દક્ષિણ તટ ઉપર આઠ છે અને ઉત્તર દિzતી તટ ઉપર આઠ છે, દક્ષિણ દિવર્તિતટ પર જે આઠ ચકવતી વિજયે છે, તેમાં ગંગા અને સિંધુ એ બે નદીઓ પિતાપિતાની ૧૪ હજાર નદીઓના પરિવારથી યુક્ત છે અને ઉત્તરદિવતી તટ તરફ જે આઠ ચક્રવતી વિજયે છે, તેમાં રક્તા અને રક્તવતી એ બે મહાનદીઓ છે. એ નદીઓની પરિવાર ભૂત અન્ય નદીઓ પણ ૧૪-૧૪ હજાર છે.
આ પ્રમાણે દરેકે દરેક વિજયમાં ૨૮–૨૮ હજાર નદીઓને સમૂહ છે. હવે ૨૬ વિજમાં આ પરિવાર કેટલે હશે? એ જાણવા માટે ગણિત પદ્ધતિ મુજબ ૨૮ હજારની સ થે ૧૨ને ગુણાકાર કરીએ તે આ પરિવાર પૂર્વોક્ત રૂપમાં આવી જાય છે. અને પછી તેમાં દેવકુરાત નદીઓની સંખ્યા જોડીએ તે એ પરિવાર ૫ લાખ, ૩૨ હજાર થઈ જાય છે. પછી આ નદી ત્યાંથી વળીને જંબુદ્વીપના પશ્ચિમ દિગ્વતી જયન્ત દ્વારની જગ