________________
२६०
आवश्यकमुत्रस्य
प्रदर्शनाद्रागद्वेपयुक्तत्वाच रागद्वेपौ हि धौव्यान्न केनापि दवयितु शक्येते, किश्च ये सिद्धपदवाच्यास्तेऽपि वयमित्राऽसर्वज्ञा, यतः पदार्थांना सामान्यधर्मग्राहि दर्शन, विशेषधर्मग्राहि च ज्ञानमिति सामान्यज्ञानोत्तरकाल एव विशेषज्ञानोत्पत्तेः सर्वत्र त्वान्नास्ति दर्शनज्ञानयो यौगपद्य (मेककालावच्छिन्नत्व) मिति ज्ञानदशनयोः परस्पराऽऽचारकतया ज्ञानोपयोगे दर्शनोपयोगस्य, दर्शनोपयोगे ज्ञानोपयोगस्य चाभाव एव भावे वा ज्ञानदर्शनयोरेकत्वमापयेत, तस्माज्ज्ञानत्त्रसामान्यावच्छिन्नयो दर्शनज्ञानयोर्यौगपद्येनाऽयौगपथेन वा भवदभिमतेषु सिद्धपदवाच्येष्वसम्भवान्नास्ति तेषु सर्वज्ञताऽपीति । ननु कथमियमाशावना ? सिद्धानावस्तु का सामान्यधर्मग्राही दर्शन और विशेषधर्मग्राही ज्ञान होता है, तथा पदार्थों का सामान्य ज्ञान हुए विना विशेष ज्ञान हो नही सकता, अतः एक समयमें एक ही उपयोग सिद्ध होता है, कारण यह है कि दर्शनोपयोग के समयमें ज्ञानोपयोग नहीं और ज्ञानोपयोग के समयमें दर्शनोपयोग नहीं, इसलिये एक समय में सामान्य विशेषात्मक उभय धर्म का ज्ञान असंभव है, यदि सभव कहें तो ज्ञान और दर्शन में एकत्व हो जायगा, क्यों कि वैसी अवस्था में पदार्थस्वरूप जितना ज्ञानसे प्रतीत होगा दर्शन से भी उतना ही होगा, इस कारण ज्ञान दर्शन का यौगपद्य (एक साथ स्थिति) न रहने से 'सिद्ध असर्वज्ञ हैं' - इत्यादि ।
1
ધર્મ ગ્રાહી દર્શીન અને વિશેષધ ગ્રાડી જ્ઞાન હૈાય છે, તથા પદાર્થોનું સામાન્ય જ્ઞાન થયા વિના વિશેષ જ્ઞાન થઈ શકતુ જ નથી એટલા કારણથી એક સમયમા એકજ ઉપયેગ સિદ્ધ થાય છે, કારણ કે દર્શીન-ઉપયાગના સમયમા જ્ઞાન-ઉપયેગ હાય નહિ અને જ્ઞાન-ઉપયેગના સમયે દર્શનાપયેત્ર હાય નહિ, એટલા માટે એક સમયમા સામાન્ય-વિશેષાત્મક બન્ને વસ્તુ જ્ઞાન થવુ અસ ભવિત છે, જો સ ભવ છે એમ કહેશેા તા જ્ઞાન અને દર્શનમા એકત્વ આવી જશે, કારણ કે તેવી અવસ્થામા પદાર્થ સ્વરૂપ જેટલા જ્ઞાનથી પ્રતીત થશે તેટલુ જ દર્શનથી થશે, એ કારણથી જ્ઞાન-દર્શનનું યૌગપધ–એક સાથેની સ્થિતિ નહિ રહેવાથી સિદ્ધ અસન છે” ઇત્યાદિ
१- दूरीकर्तुम् ।
