Page Text
________________
१९३
मुनितोपणी टीका, प्रतिक्रमणाध्ययनम्-४ व्यापारः, इय त्रिविया-अविरतकायिकी, दुप्पणिहितकायिकी, उपरतकायिकी चेति, तत्राविरतानातरहिताना सम्यग्दृष्टीना मिथ्यादृष्टीना च कर्मवन्धनहेतुभूता उत्क्षेपादिस्वरूपा प्रथमा, द्वितीया द्विविधा-इन्द्रियदुप्पणिहितकायिकी नोइन्द्रियदुप्पणिहितकायिकी च, इय द्विविधाऽपि प्रमत्तसयताना क्रियोन्यते, तत्र इन्द्रियैः चक्षुःश्रोत्रादिभिः दुष्पणिहितस्य-रष्टानिष्टविषयसमाप्तौ किश्चिन्मोक्षमार्ग पति दुर्व्यवस्थितस्य कायेन नित्ताऽऽया, नोइन्द्रियेण मनसा दुप्पणिहितस्याऽशुभसकल्पेन दुर्व्यवस्थितस्य कायेन निर्वृत्ताऽपरा । उपरतस्य मायः सावद्ययोगनिवृत्तस्याऽपमत्तसयतस्य कायेन निवृत्ता-उपरतिकायिकी तृतीया, तया (२) दुष्प्रणिहितकायिकी (3) उपरतकायिकी। मिथ्यादृष्टियों और अविरतसम्यग्दृष्टियो की कर्मचन्धन के हेतुभूत क्रिया को 'अविरतकायिकी' कहते हैं। दुष्प्रणिहितकायिकी क्रिया दो प्रकारकी है-(१) इन्द्रियदुष्प्रणिहितकायिकी, (२) नोइन्द्रियदुष्प्रणिहितकायिकी, ये दोनों क्रियाए प्रमत्त साधुओं की हैं। उनमे चक्षु आदि इन्द्रियों की चपलता के कारण मोक्षमार्ग के प्रति अव्यवस्थित (अस्थिर) के काय से होनेवाली क्रिया को 'इन्द्रियदुष्प्रणिहितकायिकी' कहते हैं, ऐसे ही नोइन्द्रिय (मन) के अशुभ सकल्प के द्वारा अव्यवस्थित के काय से होनेवाली क्रिया को नोइन्द्रियदुष्प्रणिहितकायिकी' कहते हैं। प्राय. सावध योग से निवृत्त अप्रमत्त सयत के कापा से होनेवाली क्रिया को 'उपरतकायिकी' करते है। (१) , छ (१) भवितयि31, (५) प्रणितियी , (3) Systयिही मिथ्याદૃષ્ટિઓ અને અવિરતસમ્યગષ્ટિઓની કર્મબન્ધનની હેતુભૂત ક્રિયાઓને “અવિરતકાયિકી” કહે છે દુપ્રણિહિતકાયિકી ક્રિયા બે પ્રકારની છે (૧) ઈન્દ્રિયદુપ્રણિહિતકાયિકી, (૨) નેઈન્દ્રિયદુપ્રણિહિતકાયિકી, આ બન્ને ક્રિયાઓ પ્રમત્ત સાધુઓની છે તેમાં ચક્ષુ આદિ ઈન્દ્રિઓની ચપલતાને કારણે મેક્ષમાર્ગમાં અસ્થિર કાયાથી થવા વાળી ક્રિયાઓ ઈન્દ્રિયદુપ્રણિહિતકાયિકી કહેવાય છે. એ પ્રમાણે નેઈન્દ્રિય (મન) ના અશુભ સંકલ્પ દ્વારા અસ્થિર કાયાથી થવાવાળી કિયાઓને ઈન્દ્રિયદુપ્પણિહિતાયિકી ક્રિયા કહે છે પ્રાય-ઘણુ કરીને સાવદ્ય વેગથી નિવૃત્ત અપ્રમત્ત સનીની કયા વડે થવાવાળી ક્રિયાઓને ઉપરત કાયિકી ક્રિયા કહે છે ૧
| SR No. | 009344 |
| Book Title | Aavashyak Sutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 575 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_aavashyak |
| File Size | 15 MB |