________________
७२
आवश्यकसूत्रस्य
%3D
-
-
-
-
-
सर्वथा परित्यजामीत्यर्थः । यद्वा 'प्रत्याचक्षे इतिन्छाया, अस्याप्यर्थः माग्वदेव, केवल धातुरेशातिरिच्यते-'चसिक् व्यताया वाची'-ति । कियत्कालार्थ प्रत्याख्यामी ? त्याह-यापनीये'-ति, अत्र यावच्छन्दः परि माणार्थको मर्यादार्थकोऽवधारणार्थकयाऽव्ययः । जीवनम्जीवा,' तया जीवया' जीगमित्यर्थः, यावन्मम जीवनपरिमाण तावत्मत्याख्यामीति जीवन मर्यादीक त्यान्न केवल मरणकाल एवाऽपि तु ततः प्रागपि प्रत्याख्यामीति, जीवन एव न तु तदुत्तरार्थमपि प्रत्याख्यामीत्यर्थः । कीदृश त योग प्रत्याख्यामी? त्याह 'त्रिविध'-मिति-तिस्रो विधा:-प्रकारा यस्य त कृतकारितानुमतरूप मनोवा कापच्यापारम् । तत्र कृत-स्वतन्त्रेणाऽऽत्मना सम्पादित, कारितम्-अन्यद्वारा सम्पादितम्, अनुमत सावधव्यापारमारभमाणस्य 'खया सम्यक् क्रियते, एवमेव क्रियता'-मित्यादिना, यद्वा चक्षुपा हास्यापि तूष्णीमवस्थानेन निषेधावकरणा प्रोत्साहितम् । त्रिविपेनकारत्रयविशिष्टेन कारणभूतेन, केन तेने'-त्याह'मनसा' वाचा कायेनेति । ननु त्रिविधेनेत्यनेन यत्मकारत्रय गृह्यते तत् मनसेकरता हूँ। तीन करण ये हैं- कृत कारित अनुमोदित । कृत अपनी इच्छासे स्वय करना, कारित दूसरे व्यक्ति से कराना, अनुमोदित-जो सावद्य व्यापार कर रहा हो उसे अच्छा समझना। तीन योग ये हैं-(१) मन, (२) वचन, (३) काय ।
प्रश्न-सूत्र में 'त्रिविधेन' (तीन प्रकार से) कहा ही है फिर ४ ४२ मा छ- (१) त, (२) रित, (3) अनुमाहित કુત-પિતાની ઈચ્છાથી પિતે કરવું કારિત–બીજી વ્યક્તિ પાસે કરાવવું અનુદિત-જે સાવદ્ય વ્યાપાર કરી રહ્યો હોય, તેને સારૂ જાણવું त्रय योग मा छ (१) मन, (२) क्यन, (३) आया। प्र--सूत्रमा निविधेन (aey प्रा३) ९४ , पछी मनसा-(भनया),
१-जीवा-'जीव माणधारणे' अस्मात् 'गुरोध इल' (३।३।१०३) इति बचनेन स्त्रियामकारमत्यये स्त्रीत्वाहाप्, 'ईहा, ऊहा' इत्यादिवत् ।
२-'जीवया' -'ततोऽन्यत्रापि दृश्यते' इति वचनबलावावच्छन्दयोगे द्वितीयाया प्राप्तावप्यापत्वातृतीया ।
