________________
४४
आवश्यकसूत्रस्य मम्भासम्बन्धि बन्धन, तन्निबन्धन दुःखं पा गालयतिन्नाशयतीति, यद्वा मायते-माप्यते स्वर्गों मोक्षो वाऽनेनेति मगः धर्मः, त लाति-गृहातीति माला श्रुतचारित्रधर्मधारकस्तम् । "देवय" देवतेर दैवत धर्मदेवमित्यर्थः । 'चेड्य' चैत्यम् , चेतन चित्तिः सम्यग्ज्ञानम् , तदेव चैत्यम् । चैत्यशदस्य ज्ञानार्थकबमुक्त बोधमाभूते कुन्दकुन्दस्वामिनाऽपि
बुद्ध ज चोहतो, अप्पाणं वेइयाइ अण्ण च ।. पचमहत्वयसुद्धं, णाणमय जाण चेदिहरं" ॥ इति।
राजमश्नीयसूत्रे मलयगिरिभिरपि-"कल्लाण मगल देवय चेइय" इत्यस्य व्याख्याया-'कल्याण'-कल्याणकारितात, मगल-दुरितोपशमनकारितात् । दैवत देव त्रैलोक्याधिपतिवाद, चैत्य-सुप्रशस्तमनोहेतुला'-दिति । भागवत तु चैत्यशब्देन न केवल ज्ञानमेव, अपितु पूर्णज्ञानवानात्मा गृहीतोऽस्ति, तथाहि"अहङ्कारस्ततो रुद्रश्चित्त चैत्यस्ततोऽभवत्" (तृतीय स्कन्धे पदिशतितमे अ याये श्लो. ६१) इति, विरारूपस्य ब्रह्मणो हृदयात् अहङ्कार उत्पन्नस्तस्माद्वैद्रस्तथा चित्त मुत्पन्न, चित्ताच चैत्य इत्यर्थ । चैत्या क्षेत्रज्ञ., इति तट्टीकाया श्रीधरस्वामी । 'क्षेत्रज्ञ आत्मा पुरुपः' इत्यमरः । एवमेवात्रैव स्कन्धेऽध्याये च (श्लो० ७०) मोक्तम्-"चित्तेन हृदय चैत्य. क्षेत्रज्ञः प्राविशयदा। विराट् तदैव पुरुषः सलिला दुदतिष्ठत" इति तदस्यास्तीति चैत्यस्ता सम्यग्ज्ञानवन्तमित्यर्थः। चैत्यशब्दा नानार्थकः स चेहाऽपपश्चितोऽपि प्रसङ्गादन्यत्र निरूपयिष्यते । 'पज्जुवासामि' पर्युपासे सविधि सेवे । “मत्थएण वदामि' मस्तकेन-मस्तक नमयित्वेत्यर्थः, वन्दे अभिवादये ।। सू० १॥ दुखोंका अन्त करनेवाले हैं, अथवा मङ्ग-मोक्ष प्राप्ति के साधनभूत श्रुतचारितरूप धर्म को धारण करने वाले, एव धर्मदेवस्वरूप है, और चैत्य अर्थात् ज्ञानवान् हैं, अतएव मनवचन काय से मै आपकी सेवा तथा शिर झुकाकर वन्दना करता है । सू० १॥ સ્વરૂપ છે, કારણ કે સંસારના દુખેને અતિ લાવવાવાળા છે અથવા મના=મેક્ષપ્રાપ્તિના સાધનભૂત શ્રત ચારિત્રરૂપ ધર્મને ધારણ કરવાવાળા એટલે કે ધર્મદેવ સ્વરૂપ છે, અને ચૈત્ય અર્થાત જ્ઞાનવાળા છે એટલે મન વચન અને કાયાથી હ આપની સેવા અને મસ્તક નમાવીને વદના કરૂ છુ (સૂ૦ ૧)
१ अर्श आदित्वादन् ।
