________________
मुनितोपणी टीका
प्रस्तावना
चातीतप्रत्युत्पन्नप्रायश्चित्तविशुद्धयादिभिः प्राणी सुखी भवति, उक्तश्चात्र
" काउसग्गेण भते । जीवे किं जणय ? काउसग्गेण तीयपड़प्पन्नपायच्छित्त विसोहेड, विसुद्धपायच्छित्ते य जीवे निव्बुयहियए ओहरियभरुव्वभारवहे पसत्थज्झाणो गए सुहसुहेण विहरइ " ।
इत्यतोऽस्य पञ्चमा-ययनस्य ' कायोत्सर्ग' इति नाम ।
३३
इसके पश्चात् कायिक शुद्धि करना आवश्यक है । काय धर्म का आधार और निमित्त तब ही बन सकता है जब उसमें आत्मीयताममता न रहे। शरीर में ममता न होने को ही कायोत्सर्ग कहते हैं । यह कायोत्सर्ग धर्मसाधक होने से कायिकशुद्धिरूप है । अतएव कायिकशुद्धि करने के लिये कायोत्सर्ग नामक पाँचवाँ अध्ययन कहा गया है । इससे अतीत अनागत तथा वर्तमान - कालीन प्रायश्चित्त की विशुद्धि आदि होती है और इससे आत्मा सुखी होती है ।
कहा भी है- " काउस्सग्गेण भते । जीवे किं जणयइ ? काउसग्गेण तीयपपन्नपायच्छित्त विसोहेह, विसुद्धपायच्छित्ते य जीवे निव्यहियए ओहरियभरुव्वभारवहे पसत्थज्झाणो गए सुरसुहेण विहरइ । ”
हे भगवन् । काउस्सग ( कायोत्सर्ग ) करने से किस फलकी प्राप्ति होती है ! हे गौतम! कायोत्सर्ग से अतीत अनागत और છે કે —જ્યારે કાયામા આત્મીયતા—મમતા ન રહે, એટલે કે શરીરમા મમતારહિતપણુ તેનેજ કાર્યોત્સર્ગ કહે છે તે કાર્યોત્સર્ગ ધર્માંસાધક હાવાથી તે કાયિક શુદ્ધિરૂપ છે. એટલા માટે કાયિત શુદ્ધિ કરવા અર્થે કાયેત્સર્ગ નામનું પાંચમુ અધ્યયન કહ્યુ છે તેવી અતીત અનાગત અને વમાન કાલની પ્રાયશ્ચિત્તવિશુદ્ધિ વગેરે થાય છે, અને તેથી આત્મા સુખી થાય છે
"
કહ્યું પણ છે કે काउस्सग्गेण भते ! जीवे किं जणयइ ? काउसग्गेण तीयपपन्नपायच्छित विसोहेइ, विसुद्धपायच्छित्ते य जीवे निव्युयहियए ओहरियमन्वभाव पसत्यन्झाणो गए मुहमुद्देण विहरइ ।”
હે ભગવાન્ ! કાઉસગ્ગ (કાયાસ) કરવાથી કયા ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે? હૈ ગૌતમ! કાયેટ્સથી અતીત અનાગત અને વમાનમા લાગેલા અતિચારીની
