Page Text
________________
सुबोधिनी टीका सू. १०२ सूर्याभदेवस्य पूर्व भवजीवप्रदेशिराजवर्णनम् तदालम्बनम्-इति भेद गृहाण | चक्षुः चक्षतेः पश्यन्त्यनेनेति चक्षुः नेत्रं, तद्वत सर्वेषां सकलार्थ प्रदर्शकः। यदुक्तम्- "मेधिः प्रमाणम् आधारः आलम्बन चक्षुः" इति, तदेव स्पष्टपतिपत्तये
औपम्यवाचि-भूतशब्दसम्मेलनेन पुनरावर्त पति-'मेधिभूतः प्रमाणभूतः आधारभूतः आलम्बनभूतः । चक्षुर्भूतश्चाम्ति : तथा-स चित्रसारथिः सर्व स्थानसर्वभूमिकासु-सर्व स्थानानि सन्धिविग्रहादिरूपाणि सकलकार्याणि च मर्व भूमिका: मन्त्रमात्यादिस्थानरूपाश्च तामु लब्धः उपलब्धः प्रत्ययः प्रतीति यथार्थवादितया , येन म तथाभूतः, तथा-चिनीर्ण विचार:-वित्तीर्ण : राज्ञा प्रदत्तः विचार-विचरणम् अन्तःपुरादिषु सर्वत्र यम्मै स तथा राज्ञोऽति विश्वासपात्रमित्यर्थः, तथा-राज्यधुराचिन्तकासकलराज्य कार्य प्रेक्षकश्चापि आसीत् ।।मू० १०२॥
इसकी टीका का अर्थ इसी मूलार्थ के साथ कर दिया गया है, फिर भी जिन पदों का अर्थ मूलार्थ में नहीं किया गया है-उनका अर्थ इस प्रकार से है-विमर्श प्रधान मति का नाम ईहामति है. स्वाभाविक बुद्धि का नाम कि-जो अदृष्ट अननुभूत, अश्रुत आदि पदार्थों को विपय करती है और उनमें स्वयं ही उत्पन्न हो जाती है वह औत्पत्तिकी बुद्धि है । इसका नाम "हाजिर जवाबी" भी हैं. गुरुजनों की सेवा शुषादि करने से माप्त शास्त्रार्थ के चिन्तन से जो बुद्धि प्राप्त होती है उसका नाम वैनयिकी बुद्धि है। कृषिवाणिज्य आदिकम करते२ जो वुद्धि प्राप्त होती है उसका नाम कर्मजा बुद्धि है । जैसे२ उमर बढती जाती है वैसे २ जो बुद्धि प्राप्त होती है उसका नाम पारिणामिकी बुद्धि है । अर्थात वयः परिणाम जनित
- का नाम ही पारिणामिकी वृद्धि है ।मु०१०२।।
-
-
આનો ટીકાર્થ મૂલાર્થમાં જ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે. છતાં એ કેટલાંક પદેને અર્થ મૂલાઈમાં સ્પષ્ટ થયે નથી તેમને અર્થ સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે. વિમર્શ પ્રધાનમતિનું નામ ઈહામતિ છે. અષ્ક, અનુભૂત, અથત વગેરે પદાર્થોને વિષયભૂત બનાવનારી અને તેમાં પિતાની મેળે જ ઉત્પન્ન થનારી સ્વાભાવિક બુદ્ધિનું નામ
ત્પત્તિકી બુદ્ધિ છે. આને હારિ જવાબી પણ કહે છે. ગુરૂજની સેવા શુષા વગેરેથી પ્રાપ્ત થયેલી અને શાસ્ત્રાર્થ ચિંતનથી પ્રાપ્ત થયેલી બુદ્ધિ વનયિકી કહેવાય છે. કૃષિ વાણિજ્ય વગેરે કર્મો કરતાં કરતાં જે બુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે તેનું નામ કે જો બુદ્ધિ છે. આયુષ્યની વૃદ્ધિ સાથે સાથે જે બુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે તે પરિણામિક બુદ્ધિ, છે. એટલે કે વયઃ પરિણામ જનિત બુદ્ધિનું નામ જ પારિણુમિકી બુદ્ધિ છે. સૂ૦૧૨
| SR No. | 009343 |
| Book Title | Rajprashniya Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1966 |
| Total Pages | 499 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_rajprashniya |
| File Size | 36 MB |