Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० १२ नैरयिकोत्पत्यादिनिरूपणम्
१६५
इति, ' एवं जाव वैमाणिपाणं' एवम्-नैरयिकोक्तरीत्या यावत् - असुरकुमारादि भवनपति पृथि बीकायिका केन्द्रियविकलेन्द्रियपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्यवानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकानामपि अवसेयम्, तथा चासुरकुमारादि वैमानिकान्तोऽपि जीवविशेषः असुरकुमारादि वैमानिकान्तेषु स्वस्वभवेषु उपपद्यते नतु तदभिन्नो जीव स्तद्भवेषु उपपद्यते प्रागुक्तयुक्त. रितिभावः, एतेनाग्रिमप्रश्नोऽपि समाहितोऽवसेयः, नारकादिभवेभ्यो नारक व्यतिरिक्त एव विप्रमुच्यते, नतु नारकादिभवयोग्यो नारकादिः स्वभवाद् विप्रमुच्यते इत्यभिप्रायेणाह - 'नेर एणं भंते ! नेरइएहिंतो उववहह, अनेरइए नेरइए हिंतो उववट्टर ?" हे भदन्त ! नैरयिकः जो नारक नहीं है वह नरक में उत्पन्न नहीं होता और जो नारक है वह नरक से छुटकारा नहीं पा सकता ||२||
नारकों के ही समान असुरकुमार आदि भवनपतियों, पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रियों, विकलेन्द्रियों, तिर्यच पंचेन्द्रियो, मनुष्यों, वानव्यन्तरों, ज्योतिष्कों और वैमानिकों के विषय में भी समझलेना चाहिए । इस प्रकार असुरकुमार ही असुरकुमारों में उत्पन्न होता है यावत् वैमानिकों में उत्पन्न होता है । जो असुरकुमार नहीं वह असुरकुमारों में उत्पन्न नहीं होता और जो वैमानिक नहीं वह वैमानिकों में उत्पन्न नहीं होता । युक्ति इस विषय में वही समझलेनी चाहिए जो पहले कही जा चुकी है । इस कथन से आगे वाले प्रश्न का भी समाधान हो जाता है । अर्थात् जीव जब नारक नहीं रहता तभी वह नरकभव से मुक्त होता है, जबतक नारक है तबतक नरकभव से मुक्त नहीं होता । इस अभिप्राय से कहा गया है
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! नारक जीव नरकभव से उत्तन करता अर्थात्
જે નારક નથી તે નરકમાં ઉત્પન્ન નથી થતા અને જે નારક છે તે નરકથી છૂટકારા નથી મેળવી શકતા. ારા
નારકાની સમાન જ અસુરકુમાર આદિ ભવનપતિયે, પૃથ્વિીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિયા, विश्वेन्द्रिया, तियथ यथेन्द्रियो भनुष्यो, वानव्यन्तरो ज्योतिष्। भने वैभानि अना વિષયમાં પણુ સમજી લેવુ' જોઈએ. એ પ્રકારે અસુરકુમાર જ અસુરકુમારામાં ઉત્પન્ન થાય છે યાવત્ વૈમાનિક જ વૈમાનિકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. જે અસુરકુમાર નથી તે કુમારામાં ઉત્પન્ન નથી થતા અને જે વૈમાનિક નથી તે વૈમાનિકામાં ઉત્પન્ન નથી થતા. અસુરયુક્તિ આ વિષયમાં તેજ સમજી લેવી જોઈએ જે પહેલા કહી દિધેલી છે આ કથનથી ભાગળના પ્રશ્નનું પણુ સમાધાન થઈ જાય છે. અર્થાત્ જીવ જ્યારે નારક નથી રહેને ત્યારે તે નારક ભવથી મુક્ત થાય છે, જ્યાં સુધી નારક છે ત્યાં સુધી નરકભવથી મુક્ત નથી થતા. એ અભિપ્રાયથી એમ કહ્યુ` છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હું ભગવન્ ! નારકજીવ નરકભવથી ઉદ્ભવન કરે છે અર્થાત્ નિકળે
1
| SR No. | 009341 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 841 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |