________________
प्रमेययोधिनी टीका पद ६ सू.१ उपपातीद्वर्तनानिरूपणम्
९३९ सिद्धिगतिः खलु कियन्तं कालम् सिद्धया विरहिता प्रज्ञप्ता ? भगवान् आह 'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहण्णेणं एगं समयं उक्कोसेणं छम्मासा' जघन्येन एकं समयम् उत्कृष्टेन पडूमासान् यावत् सिद्धगतिरुपपातेन विरहिता प्रज्ञप्ता । अयोद्वर्तनामधिकृत्य गौतमः पृच्छति- निरयगईणं भंते ! केवइयं कालं विरहिया उव्वदृणाए पण्णता ? हे भदन्त ! निरयगतिः खलु कियन्तं कालम् उद्वर्तनया विरहिता-शून्या प्रज्ञप्ता-प्ररूपिता ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! जह एणोणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं वारस मुद्दुत्ता' जघन्येन एकं समयम्, उत्कृष्टेन द्वादश सुहूर्तान् निरयगति रुद्वर्तनया विरहिता प्रज्ञप्ता । गौतमः पृच्छति 'तिरियगईणं भंते ! केवइयं विरहिया उबट्टणाए पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! तिर्यग्गतिः खलु कियन्तं कालम् उद्वर्तनया विरहिता प्रज्ञप्ता भगवान् आह 'गोयमा !' हे गौतम ! होती है !
भगवान-हे गौतम ! जघन्य एक समय, उत्कृष्ट छहमास तक सिद्धगति सिद्धि से विरहित होती है, अर्थात् कम से कम एक समय ऐसा होता है जब कोई जीव मोक्ष नहीं प्राप्त करता और अधिक से अधिक छहमास तक कोई जीव मोक्ष नहीं जाता । छह माह बीतने पर अवश्य ही कोई न कोई जीव मुक्ति प्राप्त करता है।
गौतम-हे भगवन् ! नरकगति कितने काल तक उद्वर्त्तना से रहित कही गई है ? अर्थात् ऐसा कितना समय है जब कि कोई भी जीव नारक से न निकले ?
भगवान-हे गौतम ! जघन्य एक समय और उत्कृष्ट बारह मुहर्त
गौतम-हे भगवत् ! तिर्यंचगति कितने काल तक उद्वर्तना से રહિત થાય છે?
શ્રી ભગવાન –હે ગૌતમ ! જઘન્ય એક સમય ઉત્કૃષ્ટ છ માસ સુધી સિદ્ધગતિ સિદ્ધિથી રહિત હોય છે, અર્થાત્ ઓછામાં ઓછા એક સમય એવે હોય છે જ્યારે કેઈ જીવ મોક્ષ નથી પ્રાપ્ત કરતા અને અધિકમાં અધિક છ માસ સુધી કઈ જીવ મેક્ષે નથી જ. છ માસ ગયા પછી અવશ્ય કોઈ ન કેઈ જીવ મુક્તિ પ્રાપ્ત કરે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! નરક ગતિ કેટલા સમય સુધી ઉવ. તેનાથી રહિત કહેલી છે? અર્થાત્ એ કેટલો સમય છે કે જ્યારે કે પણ જીવ નરકથી બહાર ન નીકળે?
શ્રી ભગવાન –હે ગૌતમ! જઘન્ય એક સમય અને ઉત્કૃષ્ટ બાર મુ. શ્રી ગૌતમસ્વામી-તિર્યંચ ગતિ કેટલા સમય સુધી ઉદ્વર્તનાથી રહિત
