________________
-
-
८८
प्रहांपना टीका--अय जयन्यगुणकालकादि परमाणु पुद्गलादीनां पर्यायान् प्ररूपयिनुमाह-'जदण्णगुणकालयाणं भंते ! परमाणुपोग्गलाणं पुच्छा!' हे भदन्त ! जगन्यगुणकालकानां परमाणुपुद्गलानां कियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? भगवान् आह'गोयमा ! 'हे गौतम ! 'अणंता पज्जवा पण्णत्ता' जघन्यगुणकालकानां परमाणुका है । कृष्ण वर्ण का सब से कम मात्रा जिसमें पाई जाती है, वह पुदगल जघन्यगुण काला' कहलाता है' यहां गुण' शब्द अंश या मात्रा का वाचक है। जघन्यगुण का अर्थ है-सव से कम अगा। दूसरे शाब्दों में यों कह मकते हैं कि जिस पुद्गल में केवल एक डिग्री का कालापन हो-जिससे कम कालापन का संभव ही न हो, वह जघन्यगुण काला कहलाता है। इसी प्रकार कालेपन के सबसे अधिक अश जिसमें पाए जाएं वह उत्कृष्टगुण साला समझना चाहिए। एक अंश कालेपन से अधिक और सबले अधिक-अन्तिल कालेपन से एक अंश कम तक का काला मध्यमगुण काला कहलाता है। इसी प्रकार जघन्यगुण नील पीत आदि वर्गों के विषय में, जघन्यगुण गंध, रस, स्पर्श आदि के विपय में भी समझ लेना चाहिए' गौतम प्रश्न करते हैंहे भगवन् जघन्यगुण कृष्ण परमाणुपुद्गलों के कितने पर्याय हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! जघन्यगुण कृष्ण परमाणुपुद्गलों के अनन्त पर्याय कहे हैं।
માત્રા જેમાં મળી આવે છે, તે પુદ્ગલ જઘન્ય ગુણ કાળા કહેવાય છે. અહીં ગુણ શબ્દ અંશ અગર માત્રાને વાચક છે. જઘન્ય ગુણને અર્થ છે--બધાથી ઓછા અંશ બીજા શબદોમાં એમ કહી શકીએ છીએ કે જે પુદ્ગલમાં કેવળ એક ડીશીનુ કાળા પા હાય જેનાથી ઓછા કાળાપણાનો સંભવ જ ન હેય તે જઘન્ય ગુણ કાળા કહેવાય છે. એ જ પ્રકારે કાળા પણને બધાથી વધારે અંશ જેમાં મળી આવે તેને ઉર ગુણ કાળા સમજવા જોઈએ, એક અંશ કાળા થી અધિક અને બધાથી અધિક-અનિમ કાળા પણાથી એક અંશ ઓછા સુધીના કાળ મધ્યમ ગુણ કાળા કહેવાય છે, એ જ પ્રકારે જઘન્ય શુ નીલ પિન આદિવાના વિષયમાં, જઘન્ય ગુણ, રસ સ્પર્શ આદિના વિષયમાં પ સમજી લેવું જોઈએ.
થી ગીતારવામાં પ્રશ્ન કરે છે કે ભગવદ્ ! જઘન્ય ગુણ કૃધુ પરમાણુ દલેને કેટલા પર્યાય છે?
શ્રી ભગવાન - હે ળનમ! જઘન્ય ગુણ ) વ પરમાર્થ પોલેના माना पर्याय .
