Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ ५.१३ परमाणु पुदूगलपर्यायनिरूपणम्
_ ८०५ भवतस्तदा तुल्यावगाहनी, यदा तु एको द्विप्रदेशावगाहोऽन्यस्तु एकप्रदेशावगाढो भवति तदा एकप्रदेशावगाढो द्विप्रदेशावगाढापेक्षया प्रदेशहीनो भवति, द्विप्रदेशावगाढस्तु तदपेक्षया प्रदेशाभ्यधिको भवति इत्यभिप्रायेणैवाह 'जड होणे पएसहीणे, अह अन्भहिए पएसमभहिए' यदा हीनो विवक्षितस्तदा प्रदेशहीनो भवति, अथ यदा अभ्यधिको विवक्षितस्तदा प्रदेशाभ्यधिकोऽवसेयः इत्याशयः, 'ठिईए चउहाणवडिए, स्थित्या-कालमर्यादया चतुस्थानपतितो भवति, तदभिकापस्तु पूर्वोक्तरीत्यैवावसेयः 'वण्णाई हिं उवरिल्लेहिं चउफासेहि य छटाणवडिए' वर्णादिभिः वर्णगन्धरसैः, उपरितनै चतुर्मिस्पर्शे श्च पदस्थानपतितो भवति, तदभिलापोऽपि पूर्वोक्तरीत्यैव बोध्यः, 'एवं तिपएसेऽवि' एवम्-तथैव-द्वि प्रदेशिकवदेव, स्कंध एक प्रदेश में अवगाढ हो और दूसरा दो प्रदेशों में, तो उनमें अवगाहना की दृष्टि से हीनाधिकता होती है । जो एक प्रदेश में अवगाढ है वह दो प्रदेशों में अवगाढ स्कंध की अपेक्षा एक प्रदेशहीन अवगाहना वाला कहलाता है और जो दो प्रदेशों में अवगाढ है, वह एकप्रदेशावगाढ की अपेक्षा एक प्रदेश अधिक अवगाहना वाला है। द्विप्रप्रदेशी कंधों को अवगाहना में इससे अधिक होनाधिकता का संभव नहीं हैं। स्थिति को अपेक्षा एक विप्रदेशो स्कंध दूसरे द्विप्रदेशी स्कंध से चतुःस्थानपतित होता है । वर्ण आदि की अपेक्षा से तथा पूर्वोक्त चार (शीत, उष्ण, स्निग्ध, रूक्ष) स्पशे की अपेक्षा से षट्रस्थानपतित होता है । इन स्थानों का कथन पहले के हो समान समझना चाहिए। __ विप्रदेशी स्कंध की जैसो वक्तव्यता कही है वैसी ही त्रिप्रदेशी स्कंध की भी समझ लेना चाहिए विशेषता यह है कि अवगाहना की પ્રદેશમાં અવગાઢ છે તે બે પ્રદેશોમાં અવગાઢ સ્કન્ધની અપેક્ષાએ એક પ્રકા હીન અવગાહનાવાળો કહેવાય છે અને જે બે પ્રદેશમાં અવગાઢ છે, તે એક પ્રદેશાવગાઢની અપેક્ષાએ એક પ્રદેશ અધિક અવગાહનાવાળા છે. ક્રિપ્રદેશ કોની અવગાહનામાં તેનાથી અધિક હીનાધિકાને સંભવ નથી સ્થિતિની અપેક્ષાએ એક દ્વિદેશી સ્કન્ય બીજા દિપ્રદેશ કન્વથી ચતુ સ્થાન પતિત થાય છે. વર્ણ આદિની અપેક્ષાએ તથા પૂર્વોક્ત ચાર (શીન, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ રુક્ષ) સ્પશની અપેક્ષાએ સ્થાન પતિત થાય છે. એ સ્થાનનું કથન પહેલાની સમાન જ समान.
દિપ્રદેશી સ્કની જેવી વક્તવ્યતા કહી છે તેવીજ ત્રિપ્રદેશી સ્કન્ધની પણ સમજી લેવી જોઈએ. વિશેષતા એ છે કે અવગાહનાની અપેક્ષાએ તે
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |