Page Text
________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद ५ सू.११ मनुष्यपर्यायनिरूपणम्
७६५ संभवादाभिनिवोधिकज्ञानपर्यवैस्तुल्यः श्रुतज्ञानपर्यवेभ्यां दर्शनाभ्याञ्च पदस्थान पतितत्वमुक्तम् , 'एवं उकोसाभिणिबोदियनाणीवि' एवम् जघन्याभिनिवोधिकज्ञानिमनुष्यवदेव उत्कृष्टाभिनिवोधिकज्ञानी अपि मनुप्यः उत्कृप्टाभिनिवोधिकज्ञानिनो मनुष्यस्य द्रव्यार्थतया तुल्यो भवति, प्रदेशार्थतया तुल्यः, अवगाहनार्थतया चतुः स्थानपतितः, स्थित्या चतुः स्थानपतितः, वर्णगन्धरसस्पर्शपर्यवैः पट्स्थानपतितः, 'नवरं आभिणियोहियनाणपज्जवेढि तुल्ले' नवरं पूर्वापेक्षयाविशेषस्तु आभिनिवोधिकज्ञानपर्यवैस्तुल्यो भवति, 'ठिईए तिद्वाणयडिए' स्थित्या -आयुः कर्मानुभवलक्षणस्थित्यपेक्षया त्रिस्थानपतितो भवति, 'तिहिं नाणेहि तिहिं दसणेहिं छहाणवडिए' त्रिमिनिः-मतिश्रुतावधिज्ञानरूपैः, त्रिभिर्दर्शनैः पट्स्थानपतितो भवति तथा च उत्कृष्टाभिनिवोधिकज्ञानिनो मनुप्यस्य नियमतः से अवधिज्ञान और मनःपर्यवज्ञान नहीं होते । इसी कारण यहां उनका उल्लेख नहीं किया गया हैं, __उत्कृष्ट आभिनिवोधिकज्ञानी की प्ररूपणा जघन्य आभिनियोधिकज्ञानी के समान समझना चाहिए, अर्थातू एक उत्कृष्ट आभिनियोधिकज्ञानी दूसरे उत्कृष्ट आभिनियोधिकज्ञानी से द्रव्य और प्रदेशों की अपेक्षा से तुल्य, अवगाहना और स्थिति की अपेक्षा से चतःस्थान पतित, वर्ण, गंध, रस और स्पर्श की दृष्टि से षट्स्थानपतित होता है । विशेफ्ता यह है कि वह आभिलिबोधिज्ञान के पर्यायों से तुल्य, स्थिति की अपेक्षा से त्रिस्थानपतित, तीन ज्ञानो' और तीन दर्शनों से षट्स्थानपतित होता है । उत्कृष्ट आभिनियोधिक ज्ञानी मनुष्य नियम से संख्यात वर्ष की आयु वाला ही होता है, પ્રબલ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને ઉદય થવાથી અવધિજ્ઞાન અને મન:પર્યવજ્ઞાન નથી રહેતું. એ જ કારણે અહિં તેમનો ઉલ્લેખ નથી કર્યો.
ઉત્કૃષ્ટ અભિનિબોધિક જ્ઞાનીની પ્રરૂપણા જઘન્ય આભિનિબોધિજ્ઞાનીના સમાન સમજવી જોઈએ. અર્થાત્ એક ઉત્કૃષ્ટ અભિનિગાધિક જ્ઞાનીની બીજા ઉત્કૃષ્ટ અભિનિબોધિક જ્ઞાનીથી દ્રવ્ય અને પ્રદેશોની અપેક્ષાએ તુલ્ય, અવગાહના અને સ્થિતિની અપેક્ષાએ ચતુ સ્થાન પતિત, વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શની દષ્ટિએ ષટસ્થાન પતિત થાય છે. વિશેષ્ના એ છે કે તે આભિનિબંધિક જ્ઞાનના પર્યાથી તુલ્ય, સ્થિતિની અપેક્ષાએ વિસ્થાન પતિત ત્રણ નાનો અને ત્રણ દર્શનથી પરસ્થાન પતિત થાય છે. ઉત્કૃષ્ટ અભિનિધેિક જ્ઞાની મનુષ્ય નિય મળી સંખ્યાત વર્ષની આયુવાળા જ હોય છે, અસંખ્યાત વર્ષની આયુવાળાને
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |