Page Text
________________
प्रबोधिनी टीका पद ५ सू. ६ नैरयिकाणां पर्यायनिरूपणम्
૩૭
ही असंखिज्जभागहीणे वा यदा हीनो भवति तदा असंख्येयभाग हीनो वा भवति, 'संखिज्जभाग हीणे वा' संख्येयभागहीनो वा भवति, 'अह अमहिए, असंखिज्जभाग अन्भहिए था, संखिज्जभाग अभहिए वा' अवाभ्यधिको यदा भवति तदा असंख्येयभागाभ्यधिको वा संख्येयभागाभ्यधिको वा भवति, इत्येवं स्थित्यपेक्षया हानौ वृद्धौ च द्विस्थानपतितत्वं भवति नतु संख्येयासंख्येयगुणवृद्धिहानिरूप सम्मेलनेन चतुः स्थानपतितत्वं संभवति, उत्कृष्टागाहनकानां नैरयिकाणां पञ्चधनुः शतप्रमाणत्वेन तेपाञ्च सप्तमनरकपृथिव्यां सत्त्वेन तत्र द्वाविंशतिः सागरोपमाणि जवन्येन स्थिते: सद्भावात् उत्कृष्ट तु त्रयस्त्रिंशत् सागरोपमाणि स्थितेः सद्भावाच्चासंख्येयसंख्येय भागहानिवृद्धयोरेवसंभवेन असंख्येय संख्येयगुण हानि वृद्धचोरसंभवात्, किन्तु 'वण्ण गंधरसफासहीन या संख्यात भाग हीन होता है और यदि अधिक हों तो असंख्यातभाग अधिक या संख्यात भाग अधिक भी हो सकता है । इस प्रकार स्थिति की अपेक्षा द्विस्थानपतितता समझनी चाहिए। यहां संख्यातगुणहानि और असंख्यातगुण हानि वृद्धि मिलकर चतुःस्थान पतित हानि-वृद्धि नहीं होती इसका कारण यह हैं कि उत्कृष्ट अवगाहना वाले नारक पाँचसौ धनुष्य की उंचाई के सातवें नरक में ही पाये जाते हैं। वहां जघन्य वाईस और उत्कृष्ट तेनीस सागरोपम की स्थिति है । अतएव इस स्थिति में संख्यात - असंख्यात भाग हानि - वृद्धि ही हो सकती है, संख्यात असंख्यातगुण हानि वृद्धि का संभव नहीं हैं ।
किन्तु वर्ण, गंध, रस और स्पर्श के पर्यायों से, तीन ज्ञान, तीन સ્થિતિ સમાન જ હાય અથવા અસમાન જ હાય, સમાન જ હેાવા છતા જો હીન થાય તેા અસખ્યાત ભાગહીન વા સંખ્યાત ભાગહીન થાય છે અને તે અધિક હાય તે અસંખ્યાત ભાગ અધિક અગર સ`ખ્યાત ભાગ અધિક પણ ખની શકે છે. એ રીતે સ્થિતિની અપેક્ષાએ દ્વિસ્થાન પતિતતા સમજવી જોઇએ. અહીં’ સંખ્યાતગુણુહાનિ અને અસંખ્યાતગુણહાનિ—વૃદ્ધિ મળીને ચતુ સ્થાન પતિત--હાનિ વૃદ્ધિ નથી થતી. એનું કારણ એ છે કે ઉત્કૃષ્ટ અવગાહનાવાળા નારક પાચસે ધનુષની ઉંચાઇના સાતમા નરકમાં જ મળી આવે છે ત્યાં જઘન્ય ખાવીસ અને ઉત્કૃષ્ટ તેત્રીસ સાગરોપમની સ્થિતિ છે. તેથી જ એ સ્થિતિમા સંખ્યાત અસંખ્યાત ભાગહાનિ-વૃદ્ધિ થઇ શકે છે, સંખ્યાત અસંખ્યાતગુણુ હાનિ વૃદ્ધિના સંભવ નથી.
કિન્તુ વણું, ગ ંધ, રસ, અને સ્પના પર્યાયાધી ત્રણુજ્ઞાન, રણુઅજ્ઞાન
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |