Pragnapanasutram Part 02

SR No.: 009339
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1975
Total Pages: 1196
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_pragyapana
File Size: 80 MB

Page 598

प्रज्ञापनासूत्रे
वर्णगन्धरसस्पर्शाभिनिवोधिकज्ञानश्रुतज्ञानावधिज्ञान मनः पर्यवज्ञानपर्यवैः पदस्थानपतितः केवलज्ञानपर्यवैरेको मनुष्यो मनुष्यान्तरस्य तुल्यो भवति, 'तिहिंदंसणेहिं छट्टाणवडिए' त्रिभिर्दर्शनैः मनुष्यः षट्स्थानपतितो भवति, तथाच वर्णगन्धादिपर्यवैरेको मनुष्यो मनुष्यान्तरापेक्षया यदा हीनत्वेन विवक्षितस्तदा अनन्तभागहीनो वा, असंख्येयभागहीनो वा संख्येयभागहीनो वा, संख्येयगुणatri वा, असंख्येयगुणहीनो वा, अनन्तगुणहीनो वा भवति, अथाभ्यधिकत्वेन या विवक्षितस्तदा अनन्त भागाभ्यधिको वा असंख्येयभागाभ्यधिको वा, संख्येयभागाभ्यधिको वा, संख्ये गुणाभ्यधिको वा, असंख्येयगुणाभ्यधिको वा, अनन्तगुणाभ्यधिको वा भवति इत्याशयः, 'केवलदंसणपज्जवेहिं तुल्ले' केवलदर्शनपर्यवैरेको मनुष्यो मनुष्यान्तरस्य तुल्यो भवति, एककेवलिनः केवलदर्शनस्य अपर
६१२
केवलज्ञान के पर्यायों से तुल्य होता है । तीन अज्ञान और तीन दर्शनों अर्थात् चक्षुदर्शन, अचक्षुदर्शन और अवधिदर्शन के पर्यायों से षट्स्थानपतित होता है और केवलदर्शन के पर्यायों से तुल्य होता है । - तात्पर्य यह है कि पांच ज्ञानों में से चार ज्ञान तथा तीन अज्ञान और चार दर्शनों में से तीन दर्शन क्षायोपशमिक हैं । वे ज्ञानावरण और दर्शनावरण के क्षयोपशम से उत्पन्न होते हैं, किन्तु सब मनुष्यों का क्षयोपशम समान नहीं होता । क्षयोपशम में तरतमता को लेकर अनन्त भेद होते हैं, अतएव इनके पर्याय षटूस्थानपतित कहे गए हैं । मगर केवलज्ञान और केवलदर्शन क्षायिक हैं । वे ज्ञानावरण और दर्शनावरण कर्मों के सर्वथा क्षीण होने पर ही उत्पन्न होते हैं, अतएव उनमें किसी प्रकार की हीनाधिकता नहीं
તુલ્ય હાય છે. ત્રણ અજ્ઞાન અને ત્રણ દશના અર્થાત્ ચક્ષુ દર્શન, અચક્ષુદર્શીન અને અવધિ દર્શીનના પર્યાયેાથી ષટસ્થાન પતિત થાય છે અને કેવલ દર્શનના પર્યાયાથી તુલ્ય હાય છે. તાત્પય એ છે કે પાચ જ્ઞાનામાથી ચાર જ્ઞાન તથા ત્રણ અજ્ઞાન અને ચાર દર્શીનેમાંથી ત્રણ દન ક્ષાચેપશામિક છે, તેએ જ્ઞાનાવરણ અને દનાવરણુના ક્ષયાપશમથી ઉત્પન્ન થાય છે, પણ બધા મનુષ્યના ક્ષયેાપશમ સમાન નથી હાતા ક્ષયાપશમમાં તરતમતાનેલઈને અનન્ત ભેદ થાય છે. તેથીજ તેમના પર્યાય ષટસ્થાન પતિત કહેલા છે પણ કેવલ જ્ઞાન અને કેવલ દન ક્ષાયિક છે. તેઓ જ્ઞાનાવરણુ અને દર્શનાવરણુ કર્મોની સાથે સથા ક્ષીણ થવાથી જ ઉત્પન્ન થાય છે, તેથીજ તેમનામા કેઈ પણ પ્રકારનું‘ ઢીનાધિક પણું નથી થતું.