Page Text
________________
पणम्
६०७
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ स्.५ द्वीन्द्रियादीनां पर्यायनिरूपणम् ' टीका-अथ द्वीन्द्रियादीनां पर्यायान् प्ररूपयितुमाह-'वेइंदियाणं पुच्छा' द्वीन्द्रियाणां कियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः? इति पृच्छा, भगवान् उत्तरयति'गोयमा !' हे गौतम ! 'अणंता पज्जवा पण्णत्ता' द्वीन्द्रियाणाम् अनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः, गौतमस्तत्र कारणं पृच्छति-'से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चड़ वेइंदियाणं अणंता पज्जवा पण्णत्ता ? हे भदन्त ! तत्-अथ, केनार्थेन कयं तायत्, एवम्उक्तरीत्या, उच्यते-द्वीन्द्रियाणाम् अनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः? इति, भगवान् उत्तरयति-'गोयमा !' हे गौतम ! 'पेइंदिए वेइंदियस्स दवट्टयाए तुल्ले' द्वीन्द्रियस्य द्रव्यार्थतया तुल्यो अवति, 'पएसट्टयाए तुल्ले' प्रदेशार्थतया तुल्यो भवति, 'ओगाहणट्टयाए' अवगाहनार्थतवा-शरीरोच्छ्यार्थतया 'सिय होणे' ठिईए तिहाणवडिया) विशेषता यह कि स्थिति से त्रिस्थानपतित हैं।
अब द्वीन्द्रिय आदि जीवों के पर्यायों की प्ररूपणा की जाती है
टीकार्थ-सर्व प्रथम दीन्द्रियों के विषय में पृच्छा की गई है कि हे भगवन् ! दीन्द्रिय जीवों के कितने पर्याय हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! दीन्द्रियों के अनन्त पर्याय हैं ।
गौतम पुनः प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! किस कारण से ऐसा कहते हैं कि हीन्द्रियों के अनन्त पर्याय हैं ? __ भगवान्-गौतम ! एक द्वीन्द्रिय जीव दूसरे जीवों से द्रव्य की दृष्टि से तुल्य है अर्थात् सभी डीन्द्रिय जीव समान रूप से एक-एक जीव द्रव्य हैं, इस प्रकार द्रव्य की दृष्टि से उनमें कोई विशेषता नहीं है। प्रदेशों की दृष्टि से भी हीन्द्रिय-दीन्द्रिय में कोई विशेषता नहीं है, सब समान असंख्यात प्रदेशी हैं। मगर अवगाहना अर्थात् સ્થિતિથી ત્રિસ્થાન પતિત છે
ટીકાથ–હવે કીરિદ્રય આદિ જીવોના પર્યાયની પ્રરૂપણ કરાય છે સર્વ પ્રથમ શ્રીન્દ્રિય જીવોના વિષયમાં પૃચ્છા કરાઈ છે કે ભગવન્! કીન્દ્રિય ના हैटसा पर्याय छ १
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે-હે ગૌતમ! દ્વીન્દ્રિયના અનન્ત પર્યાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી પુન પ્રશ્ન કરે છે-ક્યા કારણે એમ કહે છે કે હીન્દ્રિના અનન્ત પર્યાય છે?
શ્રી ભગવાન-ગૌતમ એક હીન્દ્રિય જીવ બીજા હીન્દ્રિય જીવથી દ્રવ્યની દષ્ટિએ તુલ્ય છે અર્થાત્ બધા હીન્દ્રિય જીવ સમાન રૂપથી એક એક જીવ દ્રવ્ય છે. એ પ્રકારે દ્રવ્યની દૃષ્ટિએ તેમનામાં વિશેષતા નથી. પ્રદેશોની દષ્ટિ એ પણ કીન્દ્રિય દ્વીમિા કઈ વિશેષતા છે નહિ. બધા સમાન સંખ્યાત
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |