Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू.२ विशेषतो जीवानामल्पबहुत्वम् ३१ संसारो । ते सुक्कपक्खिया खलु अहिए पुणकण्ठपक्खी उ ॥१॥ येषामपार्धपुद्गलपरावर्तः, शेषकश्च संसारः। ते शुक्लपाक्षिकाः खलु अधिके पुनः कृष्णपक्षास्तु ॥१॥ अत अल्पा एव शुक्लपाक्षिकाः भवन्ति अल्पसंसारिणाम् तेषाम् अल्पखात्, कृष्णपक्षिकास्तु बहवो भवन्ति प्रचुरसंसारिणां तेपामति प्रभूतत्वात्, ते च कृष्णपाक्षिकाः वाहुल्येन दक्षिणस्यां दिशि जायन्ते नेतरासु दिक्षु तथा स्वाभाव्यात कृष्णपक्षिकाणां बहुपापोदयाद् दिर्घतरसंसारभजितया क्रूरकर्मतया च दक्षिणस्यां दिशि समुत्पादाच्च नेतरासु दिक्षु, तथाचोक्तम्-'पायमिह कूरकम्मा भवसिद्धियावि दाहिणिल्लेसुं । नेरइयतिरियमणुयासु रायठाणेसु गच्छंति ॥१॥ प्राय इह क्रूरकर्माणो भवसिद्धिका अपि दाक्षिणात्येषु । नैरयिकतिर्यग्मनुष्यासुरादिस्थानेषु गए हैं । कहा भी है-'जिनका संसार (भवभ्रमण) अपार्ध पुद्गल परावर्तन ही शेष है, वे शुक्लपाक्षिक और जिनका भवभ्रमण काल इससे अधिक है, उन्हें कृष्णपाक्षिक समझना चाहिए ॥१॥
शुक्लपाक्षिक जीव कम होते हैं, क्यों कि परिमित संसारी जीव अल्प ही होते हैं। कृष्णपाक्षिक जीव बहुत हैं, क्योंकि परिमित भवभ्रमण वाले जीवां की अत्यधिकता है । कृष्णपाक्षिक जीव प्रायः दक्षिण दिशा में उत्पन्न होते हैं, अन्य दिशाओं में नहीं, क्योंकि उनका ऐसा ही स्वभाव है। उनके वहुत पाप का उदय होता है । वे दीर्घतर भवभ्रमण करने वाले और क्रूरकर्मा होते हैं। इस कारण उनकी उत्पत्ति दक्षिण दिशा में होती है । भवसिद्धिक भी दक्षिण दिशा में उत्पन्न होते हैं, अन्य दिशाओं में नहीं। कहा भी है'प्रायः क्रूरकर्मा भवसिद्धिक जीव भी दक्षिण दिशा में स्थित नैरयिकों तिर्यंचों, मनुष्यों और असुरों आदि के स्थानों में उत्पन्न होते हैं ॥१॥ (ભવભ્રમણ) અપરાધ પુદ્ગલ પરાવર્તન જ શેષ છે, તે શુકલપાક્ષિક અને જેને ભવભ્રમણ કાલ તેનાથી અધિક છે. તેઓ કૃષ્ણપાક્ષિક સમજવા જોઈએ છે ? - શુકલ પાક્ષિક જીવ ઓછા હોય છે, કેમકે પરિમિત સંસારી જીવ થેડા જ હોય છે કૃષ્ણ પાક્ષિક જીવ ઘણું છે, કેમકે અપરિમિત ભવભ્રમણ વાળા જીવોની અત્યધિકતા છે. કૃષ્ણ પાક્ષિક જીવ પ્રાયઃ દક્ષિણ દિશામાં ઉત્પન્ન થાય છે. બીજી દિશાઓમાં નહિ કેમકે તેમનો તેજ સ્વભાવ છે. તેમના ઘણું પાપને ઉદય થાય છે. તેઓ દીર્ઘતર ભવભ્રમણ કરવા વાળા અને ક્રૂર કર્મા હોય છે. તેથી તેમની ઉત્પત્તિ દક્ષિણ દિશામાં હોય છે. ભવસિદ્ધિક પણ દક્ષિણ દિશામાં ઉત્પન્ન થાય છે, અન્ય દિશાઓમાં નહિ કહ્યું પણ છે–પ્રાયઃ દૂર કર્યા ભવસિદ્ધિક જીવ પણ દક્ષિણ દિશામાં સ્થિત નરયિકે, તિર્યંચા,
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |