Page Text
________________
३७६
प्रज्ञापनासूत्र ऽवश्यायादि सूक्ष्मपुद्गलानां प्रचुराणां सद्भावेन विशेषाधिकत्वात् स्वस्थाने क्षेत्रस्य पर्वतादेश्च समानत्वेन तुल्यत्वात्. तेभ्योपि-'पुरच्छिगेणं असंखेज्जगुणा' पौरस्त्येन पूर्वस्यां दिशि वर्तमानाः पुद्गलाः असंख्येयगुणा भवन्ति, तत्क्षेत्रस्या संख्येयगुणत्वात् पुद्गलानामपि असंख्येयगुणत्वं बोध्यम्, तेभ्योऽपि 'पन्चत्थिमेणं विसेसाहिया' पश्चिमेन पश्चिमायां दिशि वर्तमानाः पुद्गलाः विशेषाधिकाः भवन्ति, तत्राघोलौकिकग्रामेपु शुपिरसद्भावेन प्रभूतानां पुद्गलानामवस्थानसद्भावात्, तेभ्योऽपि-'दाहिणेणं विसेसाहिया' दक्षिणेन दक्षिणस्यां दिशि वर्तमानाः पुदगला विशेपाधिका भवन्ति, प्रभृतभुवन पिरसदभावात, तेभ्योऽपि'उत्तरेणं विसेसाहिया' उत्तरेण उत्तरस्यां दिशि वर्तमानाः पुद्गलाः विशेषाधिका भवन्ति, उत्तरस्यां दिशि आयामविष्कम्भाभ्यां संख्येययोजनकोटिकोटिमाने मानससरसि जलचराणां पनकोवालादीनाञ्च सत्यानामतिप्रभूतत्वेन तेषां तैजसकार्मणपुद्गलानामधिकतयोपलब्धतया पूर्वोकोभ्यो विशेषाधिकत्वं भवति, दोनों दिशाओं में क्षेत्र एवं पर्वत आदि की लमानता होने के कारण तुल्य ही पुद्गल हैं। इन दोनों दिशाओं की अपेक्षा पूर्वदिशा में पुद्गल असंख्यातगुणा अधिक हैं, क्योंकि यह क्षेत्र असंख्यातगुणा है। पूर्वदिशा की अपेक्षा पश्चिमदिशा में पुदगल विशेषाधिक हैं, क्योंकि वहाँ अधोलौकिक ग्रामों में रंध्र (पोलार) होने से बहुत पुद्गल विद्यमान रहते हैं। पश्चिम की अपेक्षा दक्षिणदिशा में विशेषाधिक हैं, क्योंकि वहां पोल अधिक है। दक्षिण दिशा की अपेक्षा उत्तर में पुद्गल विशेषाधिक हैं, क्योंकि उत्तरदिशा में संख्यात कोडाकोडी योजन लम्बा-चौडा मानस सरोवर है, उस में जलचर और पनक तथा सेवार आदि जीव बहुत अधिक हैं और उन के साथ लगे हुए પરત બને દિશામાં ક્ષેત્ર અને પર્વત વિગેરેનું સરખાપણું હોવાના કારણે સરખા જ પુગલે છે. આ બંને દિશાઓના કરતાં પૂર્વ દિશામાં પગલે અસ ગ્યાત ગણા વધારે છે. કેમકે એ ક્ષેત્ર અસ ખ્યાત ગણ છે પૂર્વદિશાના કરતા પશ્ચિમ દિશામાં પુદ્ગલે વિશેષાધિક છે કેમકે ત્યાં અલોકિક ગ્રામોમાં છિદ્ર (પિલાણ) હેવાથી ઘણાજ પુદ્ગલે રહેલા હોય છે. પશ્ચિમ દિશાના કરતા દક્ષિણ દિશામાં વિશેષાધિક છે. કેમકે ત્યાં પિલણ વધારે છે. દક્ષિણ દિશાના કરતા ઉત્તર દિશામાં પુદ્ગલ વિશેષાધિક છે કેમકે ઉત્તર દિશામાં સંધ્યાત કેડાછેડી જન લાંબુ પહોળું માનસ સરોવર છે. તેમા જલચર, પનક અને સેવાળ વિગેરે જે ઘણુ જ વધારે છે, અને તેની સાથે લાગેલા તેજસ અને કામણ વગણના પુદ્ગલો પણ ઘણું જ છે. તેથી જ અહીયા પગલે
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |