________________
३७२
प्रशापनास्त्रे स्त्येन दक्षिणपश्चिमेन च द्वयान्यपि तुल्यानि असंख्येयगुणानि, दक्षिणपौरस्त्येन उत्तरपश्चिमेन च द्वयान्यपि तुल्यानि विशेषाधिकानि, पौरस्त्येन असंख्येयगुणानि पश्चिमेन विशेषाधिकानि, दक्षिणेन विशेपाधिकानि, उत्तरेण विशेषाधिकानि ॥
टीका-बन्धद्वारवक्तव्यतानन्तरं पुद्गलद्वारमधिकृत्याह-'खेत्ताणुवाएणं सव्वत्थोवा पुग्गला तेलोक्के' क्षेत्रानुपातेन-क्षेत्रानुसारेण, क्षेत्रापेक्षयेत्यर्थः प्ररूप्यमाणाः सर्वस्तोका:-सर्वेभ्योऽल्पाः, पुद्गलाः त्रैलोक्ये-लोकत्रयवर्तिनो भवन्ति, पुद्गलद्रव्याणि लोकत्रयव्यापकानि सर्वस्तोकानि भवन्तीत्वाशयः, महास्कन्धानामेव पुद्गलद्रव्याणां त्रैलोक्यव्यापित्त्वात् तेपाञ्चाल्पत्वात्, तदपेक्षया'उडलोयतिरियलोए अणंतगुणा' ऊर्बलोकतिर्थग्लोके-तत्प्रतरद्वयवर्तिनः पुद्गलाः ऊर्ध्व दिशा में अनन्तगुणा हैं (उत्तरपुरच्छिमेणं दाहिणपच्चत्थिमेण य दोवि तुल्लाहं असंखिज्जगुणाई) उत्तरपूर्व और दक्षिणपश्चिम दोनों में तुल्य असंख्यातगुणा हैं (दाहिणपुरच्छिमणं उत्तरपच्चत्थिमेण य दोवि तुल्लाई विसेसाहियाई) दक्षिणपूर्व और उत्तरपश्चिम दोनों में तुल्य और विशेपाधिक हैं (पुरच्छिमेणं असंखिज्जगुणाई) पूर्व में असंख्यातगुणा हैं (पच्चत्थिमेणं विसेसाहियाई) पश्चिम में विशेषाधिक हैं (दाहिणेणं विसेसाहियाई) दक्षिण में विशेषाधिक हैं (उत्तरेण विसेसादियाई) उत्तर में विशेपाधिक हैं।
बन्धदार की वक्तव्यता के पश्चात् पुद्गलदार वक्तव्यता प्रारंभ की जाती है
टीकार्थ-क्षेत्र के अनुसार विचार किया जाय तो ऐसे पुद्गल सबसे कम हैं जो त्रिलोकवर्ती हों अर्थात् तीनों लोकों को व्याप्त हों । त्रिलो(उत्तरपुरच्छिमेण दाहिणपच्चस्थिमेणय दो वि तुल्लाइं असं खिज्जगुणाई) उत्तर पूर्वमन हक्षिण पश्चिम से पन्नेमा तुल्य भने यस ज्यात गरी छ. (दाहिण पुरथिमेणं उत्तर पच्चत्थिमेण य दो वि तुल्लाई विसेसाहियाई) दक्षिण पूर्व मने उत्तर पश्चिम से पन्नम तुइय गने विशेषाधि४ छ. (पुरथिमेणं असं खिज्ज गणाई) पूर्व भी मसया गया छ. (पञ्चत्यिमेणं विसेसाहिया) पश्चिममा विशेपाधि४ छ. (दाहिणेणं विसेसाहियाइ) दक्षिणमा विशेषाधि४ छ. (उत्तरेणं विसेसाहियाइ) उत्तरमा विशेषाधि४ छ. ॥ ७ ॥
ટીકાથ–બબ્ધ દ્વારનું કથન કર્યા પછી પુગલ દ્વારના કથનને પ્રારંભ કરવામાં આવે છે
ક્ષેત્રની અનુસાર વિચાર કરવામાં આવે તે એવા પુદ્ગલ સૌથી ઓછા ને છે કે જે ત્રિલોકવતિ હોય અર્થાત ત્રણે લોકમાં વ્યાપ્ત હોય, ત્રિલેકવતિ