Page Text
________________
२८२
प्रक्षापनासूत्रे स्वस्थानत्वेन तत्रापि यदीनां गानुपीणां सद्भावात्, ताभ्योऽपि 'तिरियलोए संखेज्जगुणाओ' तिर्यग्लोके-तिर्यग्लोकसंग्न्यकातरवर्तिन्यो मानुष्यः संख्येयगुणा भवन्ति, तिर्यग्लोकक्षेत्रस्य संग्व्येयगुणत्वात्, स्वस्थानत्वेन बहुत्यसंभवाच्च, ____ इत्येवं मनुष्यगतिमाश्रित्याल्पमुख प्रतिपाद्य सम्प्रति देवगनिमाश्रित्याल्पवहुत्वादिकं प्ररूपयति-'खेत्ताणुवाएणं' क्षेत्रानुपातेन-क्षेत्रानुसारेण प्ररूप्यमाणाः 'सव्वत्थोबा देवा उडलोए' सर्वस्तोका-सर्वेभ्योऽल्पाः, देवाः ऊर्बलोकेऊलोकवतिनो भवन्ति, तत्र वैमानिकानायव देवानां सद्भावेन तेपा मल्पत्वात्, तीर्थङ्करजन्ममहोत्सवादी मन्दरादिषु गमनपुर्णतां भवनपति प्रभृतीनामपि स्वल्पत्वात् सर्वस्तोकत्वं देवानामूर्ध्वलोके सिद्धम, नेभ्योऽपि 'उडलोयतिरियलोए असंखेज्जगुणा' ऊर्यलोकतिर्यग्लोके-ऊर्यलोकप्रतरद्वयवर्तिनों देवाः असंख्येयाणा नामक प्रतर में रही मनुष्यनियां संख्यातगुणा अधिक हैं, क्यों कि सौमनस आदि वनों में क्रीडा करने के लिए बहुत-से विद्याधरी जा सकती हैं। अर्वलोक की अपेक्षा अधोलोक में मनुप्य स्त्रियां संख्यातगुणा अधिक है, क्योंकि अधोलोक स्वस्थान है, अतएव वहां बहुत मनुष्य स्त्रियों को सझाव है। अधोलोक से भी तिर्यग्लोक में अर्थात् तर्यग्लोक नामक प्रतर में रही हुई मनुष्य स्त्रियां संख्यातगुणी हैं, क्योंकि तिर्यग्लोक क्षेत्र संख्यातगुणा अधिक है और वह स्वस्थान है, अतएव उनका बाहुल्य संभव है ।
देवगति का अल्प नहुत्व-क्षेत्र की अपेक्षा से सब से कम देव ऊर्ध्वलोक में हैं, क्योकि वहां सिर्फ वैमानिक देव ही पाये जाते हैं। तीर्थकर के जन्म महोत्सव आदि के अवसर पर सुमेरु आदि पर गमन करने वाले भवनपति आदि देव भी स्वल्प होते हैं, अतएव સ ખ્યાત ગણી અધિક છે, કેમકે અલોક સ્વસ્થાન છે. તેથી જ ત્યાં ઘણું મનુષ્ય શ્વિનો સદુભાવ છે. અલોકથી પણ તિર્યકલોકમાં અર્થાત્ તિર્યકલંક નામક પ્રતરમાં રહેલી મનુષ્ય સ્ત્રિ સંખ્યાતગણી છે, કેમકે તિર્યકલોક ક્ષેત્ર સ ખ્યાત ગણું અધિક છે અને તે સ્વસ્થાન છે, તેથી જ તેમનું બાહુલ્ય સંભવિત છે.
દેવગતિનું અલ્પ–હિત્ય-ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ બધાથી ઓછા દેવ ઊર્થ લેકમાં છે, કેમકે ત્યાં ફકત વૈમાનિક દેવ જ મળી આવે છે. તીર્થકરના જન્મ મહોત્સવાદિના અવસર ઉપર સુમેરૂ આદિ પર ગમન કરવા વાળા ભવન પતિ આદિ દેવ પણ છેડા હોય છે, તેથી જ ઊર્વ લેકમાં બધાથી ઓછા દેવાનું હોવું સિદ્ધ થાય છે. તેમની અપેક્ષાએ ઊર્વલેક, મધ્યક નામક બે પ્રતરના દેવ અસંખ્યાત ગણ અધિક છે, કેમકે આ બન્ને પ્રતર તિષ્ક
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |