Page Text
________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद ३ सू.३० क्षेत्रानुसारेण नैरयिकावल्पबहुत्यम् २७७ ___ अथ मनुष्यगतिविपयमधिकृत्याल्पवहुत्वमाह-खेत्ताणुवाएणं' क्षेत्रानुपातेनक्षेत्रानुसारेण प्ररूप्यमाणाः 'सव्वत्थोवा मणुस्सा तेलोक्के सर्वस्तोका:-सर्वेभ्योऽल्पाः, मनुष्याः त्रैलोक्ये-लोकत्रयवतिनो भवन्ति, ऊर्ध्वलोकादधोलौकिकग्रायेषु समुत्पद्यमानानाँ मारणान्तिकसमुद्घातेन समवहतानां मध्ये केचित् समुद्रातवशाद् वहिनिर्गतैः स्वात्मप्रदेशैस्त्रीनपि लोकान् स्पृशन्ति, अन्ये च केचिद् बैंक्रियसमुद्घातम् आहारकसमुद्यातं वा प्राप्ताः सन्तस्तथाविधप्रयत्नविशेषाद्रुरतरमूर्ध्वाधोविक्षिप्तात्मप्रदेशाः, केवलिसमुद्घातगताश्च केचित्त्रीनपि लोकान् संस्पृशन्ति स्तोकाश्च ते भवन्ति इति सर्वस्तोकत्वं तेपां भवति, तेभ्योऽपि-उडूढलोय तिरियलोए असंखेजगुणा' अर्श्वलोकतिर्यग्लोके-ऊर्श्वलोकतिर्यग्लोक संस्पर्शिनो क्षेत्र भी संख्यातगुणा अधिक है । अधोलोक की अपेक्षा तिर्थक्लोक में तिर्यचस्त्रियां संख्यातगुणी अधिक हैं।
मनुष्यगति का अल्पबहुत्व-क्षेत्र की अपेक्षा से प्ररूपणा की जाय तो तीनों लोकों में वर्तमान मनुष्य सब से कम हैं। ऊर्ध्वलोक से अधोलौकिक ग्रामों में उत्पन्न होते हुए और मारणान्तिक समुद्घात करने वालों में से कोई-कोई समुद्घात के कारण बाहर निकाले हुए अपने आत्मप्रदेशों से तीनों लोकों का स्पर्श करते हैं। कोई-कोई वैफ्रिय या आहारक समुदघात को प्राप्त होकर विशेष प्रयत्न के दारा बहुत दूर तक ऊपर और नीचे अपने आत्मप्रदेशों को फैलाते हैं और केवलि समुद्घात को प्राप्त कोई-कोई तीनों लोकों को पर्श करते हैं। ऐसे मतुप्य थोडे ही होते हैं, अतएव उन्हें सबसे कम कहा है। इनकी अपेक्षा ऊर्ध्वलोक-तियग्लोक को स्पर्श करने वाले मनुष्य અધિક છે. અલેકની અપેક્ષાએ તિર્યક લેકમા તિર્યંચ સ્ત્રિય સખ્યાત ગણ અધિક છે
મનુષ્ય ગતિનું અલ્પ-બહત્યક્ષેત્રની અપેક્ષાએ પ્રસ્પણ કરાય તે ત્રણે લેકમાં વર્તમાન મનુષ્ય બધાથી ઓછા છે. ઊલેકથી અલોકિક ગ્રામમાં ઉત્પન્ન થઈને અને મારણાનિક સમુઘાત કરનારાઓમાથી કઈ કઈ સમુદુઘાતના કારણે બહાર કાઢેલા પિતાના આત્મપ્રદેશથી ત્રણે લેકનો સ્પર્શ કરે છે. કઈ કઈ વૈકિય અગર આહારક સમુદઘાનને પ્રાપ્ત થઈને એક વિશેષ પ્રયતનના દ્વારા ઘણે દૂર સુધી ઊપર એને નીચે પિતાના આત્મપ્રદેશને ફેલાવે છે અને કેવલી સમુઘાતને પ્રાપ્ત કઈ કઈ ત્રણ કેનો સ્પર્શ કરે છે. એવા મનુષ્ય ઘેડાજ થાય છે, તેથી જ તેમને બધાંથી ઓછા કહ્યા છે. તેમની અપેક્ષાએ લેક તિર્થંકલેકને સ્પર્શ કરવા વાળા મનુષ્ય અસંખ્યાત ગણા
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |