________________
%
महापना धन्ते ? किं वा-'तिरिक्सजोणिएहितो उयवज्जति' तिर्यग्योनिकेभ्यो नैरयिका उपपते ? किंवा 'मणुस्से हितो उपवज्जति' मनुप्येभ्यः-मनुष्यभवेभ्यो नैरयिका उपपद्यन्ते ? 'किं वा 'देवेदितो उपवज्जति' देवेभ्यो-देवभयेभ्यो नैरयिका उपपद्यन्ते ? भगवान् आह-गोयमा ! हे गौतम ! 'नो नेरइएहितो उववज्जति, नैरयिका नो नरयिकेभ्य उपपद्यन्ते, अपि तु-'तिरिक्खजोणिएहितो उपवज्जति' तिर्यग्योनिकेभ्यो नरयिका उत्पद्यन्ते, एवं 'मणुस्से हितो उववज्जति' मनुष्येभ्योऽपि नरयिका उपपद्यन्ने, किन्तु 'नो देवेहितो उववज्जति,' नो देवेभ्यो नैरयिका उपपन्त देवभवानां निरययोग्यायुः कर्मवन्धसत्वाभावात् । गौतमः पृच्छति-'जड निरिक्वजोणिएहिनो उपवज्जति' यदि तिर्यग्योनिकेभ्यो नैरयिका उपपद्यन्ते तदा-'किं एगिदियतिरिक्सजोणिएहितो उववज्जति' किं नैरयिका एकेन्द्रियतियोनिकेभ्यः उपपद्यते, किंवा 'बेईदियतिरिक्खजोणिएहितो उपजंति' द्वीन्द्रिय तिर्यग्योनिकेभ्य उपपद्यन्ते ? किं वा 'तेइंदियतिरिक्खजोणिएहिंतो उववज्जति' नैरयिका स्त्रीन्द्रियतिर्यग्यो निकेभ्य उत्पद्यन्ते 'किंवा चउरिदियतिरिक्खजोणिएदितो उपवनंति' चतुरिन्द्रियतिर्यग्योनिकेभ्य उपपजीव नरकभव में उत्पन्न होते हैं ? या मनुष्य मर कर नरकभव में उत्पन्न होते हैं ? अथवा देव-भव से उद्वर्तना करके नरकभव में उत्पन्न होते हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! नारक नारकभव से उत्पन्न नहीं होते, किन्तु तिथंच अब ले उत्पन्न होते हैं, मनुष्यों से भी उत्पन्न होते हैं, मगर देवों से नहीं उत्पन्न होते, क्यों कि देव, नरक के योग्य आयु का बन्ध नहीं करते। ___गौतम-नारक चदि नियंचयोनिकों से उत्पन्न होते हैं तो क्या एकेन्द्रिय तियंचों ले उत्पन्न होते हैं ? डीन्द्रिय तियचों से उत्पन्न होते हैं? त्रीन्द्रिय नियंचा से उत्पन्न होते हैं ? चतुरिन्द्रिय तिर्यचों से ભવથી નરકભવમા ઉત્પન્ન થાય છે ? અગર તિય ચ નિવાળા જીવ નરક ભવમાં ઉત્પન્ન થાય છે ? અગર મનુષ્ય મરીને નરક ભવમાં ઉત્પન્ન થાય છે? અથવા દેવ ભાવથી ઉવર્તાના કરીને નરક ભવમાં ઉત્પન્ન થાય છે ? - શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે – હે ગૌતમ ! નારક નરક ભવથી ઉત્પન્ન નથી થતા, કિન્તુ તિય ચ ભાવથી ઉત્પન્ન થાય છે. મનુષ્યથી પણ ઉત્પન્ન થાય છે. પણ દેથી ઉત્પન્ન થતા નથી. કેમકે દેવ નરકને એગ્ય આયુનો બબ્ધ નથી કરતા.
શ્રી ગૌતમસ્વામી –નારક જે તિર્યંચ નિકેથી ઉત્પન્ન થાય છે તે શું એકેન્દ્રિય તિયાથી ઉત્પન્ન થાય છે? શ્રીયિ તિર્યચેથી ઉત્પન્ન થાય છે? વીન્દ્રિય તિર્યથી ઉત્પન્ન થાય છે? અથવા પંચેન્દ્રિય તિયાથી