Page Text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे टीका-अथ चतुर्थ कायद्वारमधिकृत्याल्पय हुत्वं प्ररूपयितुमाह-'एएसि णं. भंते ! सकाइयाणं' हे भदन्त ! एतेपां खलु सकायिकानाम् 'पुढविकाइयाणं' पृथिवीकायिकानाम् 'आउकाइयाणं' अप्कायिकानाम् 'तेउकाइयाणं' तेजस्कायिकानां 'वाउकाइयाण' वायुकायिकानाम् , 'वणस्सइकाइयाणं' वनस्पतियायिका नास् 'तसकाइयाणं' त्रसकायिकानाम् 'अकाइयाणं' अकायिकानाम् मध्ये 'कयरे कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यः 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा विसेसाहिया वा' अल्पा वा, वहुका वा, तुल्या वा, विशेपाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति'गोयमा' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा तसकाइया' सर्वस्तोकाः-सर्वेभ्योऽल्पाः सकायिकाः-द्वीन्द्रियादयो भवन्ति, द्वीन्द्रियादीनामेव त्रसकायिकत्वात् , तेपात्र अन्यकायापेक्षया अल्पत्वात् , 'तेउकाइया असंखेज्जगुणा' तदपेक्षया तेजस्कायिका असंख्येयगुणा भवन्ति तेपाम् असंख्येयलोकाकाशप्रदेशप्रमाणत्वात् , तेभ्योऽपि 'पुढविकाइया विसेसाहिया' पृथिवीकायिका विशेपाधिका भवन्ति तेषां
टीकार्थ-अब चौथे कायद्वार की अपेक्षा अल्पबहुत्व की प्ररूपणा की जाती है
गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! ये जो सकायिक अर्थात् काय वाले सामान्य संसारी जीव हैं, तथा पृथिवीकायिक, अप्कायिक, तेजस्कायिक, वायुकायिक, वनस्पतिकायिक, सकायिक और __ अकायिक अर्थातू काया से रहित सिद्ध जीव हैं, उनमें मे कौन किस
से अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं ? - श्री भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! सब से कम त्रसकायिक अर्थात् हीन्द्रियादि जीव हैं, क्योंकि दीन्द्रियादि ही त्रसकायिक हैं और वे अन्य कायों की अपेक्षा कम होते हैं। इनकी अपेक्षा तेजस्कायिक असंख्यातगुणा हैं, क्योंकि वे असंख्यात लोकाकाश के
ટીકાર્ય—હવે ચોથા કાયદ્વારની અપેક્ષાએ અપળહત્વની પ્રરૂપણું કરાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–ાગવત્ ! જે આ સહાયિક અર્થાત્ કાયાपाय सामान्य ससारी छ, तया ४ि, २४.५४, ते४ायि४, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક, ત્રસકાયિક, અને અકાયિક અર્થાત્ કાયા રહિત સિદ્ધ જીવ છે. તેઓ માથી કોણ તેનાથી, ઘણા છેડા સરખા અગર વિશેષાધિક છે.
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–હે ગૌતમ ! બધાથી ઓછા ત્રસકાયિક અર્થાત્ શ્રીન્દ્રિયાદિ જીવ છે, કેમકે દ્વીયિાદિજ ત્રસાયિક છે અને તેઓ અન્ય કાયિકેની અપેક્ષા ઓછા હોય છે. તેમની અપેક્ષાએ તેજસ્કાયિક અસંખ્યાત ગુણુ છે, કેમકે તેઓ અસંખ્યાત લેફાફાશના પ્રદેશની બરાબર છે, પૃથ્વિ
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |