________________
प्रमेयधोतिका टीका प्र.३ उ.३ सू.३४ एकोरुकद्वीपस्याकारादिनिरूपणम् ५१९ संमारैः प्राचुर्यैः कालसन्धिताः स्वस्वेचिने-काले संयोनिता थे आसवाः अपक्वेक्षुरसा ते तथाविधाः, 'महुमेरगरिहामदुद्ध जाती पसलमेललग सत्ताउखजूर मुदियासारका दिसायण सुपक्वखोयरसहरसुराधणारसगंध फरिसजुत्तबलबीरिय परिणामा' मधुमैरेय करिष्टाम दुग्धजाति मसन येल्लष्कशतायुः खजूर मृद्रीकासार कापिशायन सुपक्षोदरसवरसुराः तथा-अधु-पुष्परस:, मेरेयं धातकीपुष्पगुडधानाऽम्बुमिः संयोजितो रस एव रिष्टं-फेनिलं तद्वर्णामाः तत्सशी, दुग्धनाती: सदृशी, प्रसन्नीरसविशेषः, मेल्लकोऽपि रसभेदमिन्न, शतायु:-आस्वादतो दुग्ध जिससे पके हुए पत्तों का पुष्पोंक्षा फलों का और-गन्ध द्रव्यों का जो निर्यास हार अर्थात् सारभूत रस ऐसे जो ये रल होते हैं इस पसार के ऊंचे ऊंचे रस द्रव्यों के विश्रणकी प्रचुरता वाले तथा अपने अपने उचित काल में संयोजित करके बनाये हुए जो आलम-संमिश्रित रस जैसा मधुर और लुगन्धित होता है वैले ले मन्तांग द्रुमगण है। फिर कैसे हैं-'बहुमेरगरिठ्ठाभदुद्ध जाई पलन्न मेल्लगसताउखज्जूर मुहियासारकाविलायणखोथरतवरमुख जले-मधु-पुष्प रस, मैरेयगुडधानी (भुने हुए धान) और पानी ले संमिलित झर धात की पुष्पों को पक्षाने पर जो रस होता है वह मेरेय कहलाता है, रिष्टाभा रिष्ट फेन वाले पदार्थ उनका जो श्वत्तवर्ण होता है उस के जैसी आमापाला रस विशेष दुग्ध जाति अर्थात् दृध के स्वाद जैश्ते स्वाद वाले रस दुग्ध जाति रस कहलाता है वह रस विशेष, तथा स-जो रस स्वच्छ स्फटिक जैसा होता है जो मन को प्रसन्न करने वाला होने से પાનડાઓને, પાકેલા પુષ્પને પાકેલા ફળ અને ગંધ દ્રવ્યને જે નિર્યા સસાર અર્થાત્ સારભૂત જે રસ હોય છે આવા પ્રકારના ઉંચા ઉંચા રસ દ્રના સંમિશ્રણની પ્રચુરતાવાળા તથા પિત પિતાના ઉચિત કાળમાં સંચે
જીત કરીને બનાવેલા જે આસવ સંમિશ્રિત મધુર રસ વિશેષ રસ જે મીઠે અને સુંગધવાળ હોય છે, એવા તે મત્તાંગદ્ગમ ગણો છે. વળી તે કેવા छे १ तेनुं वन ४२i छ , 'महुमेरगरिद्वाभदुद्धजाई पसन्न मेल्लग मताज खज्जूर मुहिया सारकाविसायणखोयरसवरसुग' म मधु ०५२स, મરેય ગોળ ધાણ અને પાણીમાં મેળવેલા ધાતી પુષ્પને પકવવાથી જે રસ થાય છે, તે મરેય કહેવાય છે. રિષ્ટાભ-નિષ્ટ એટલે કે ફેણવાળા પદાર્થ તેને જે વેત વર્ણ હોય છે તેના જેવી આભા-કાંતીવાળે રસ વિશેષ દુગ્ધ જાતી દૂધના સ્વાદ જેવા સ્વાદવાળો રસ દુગ્ધજાતીને રસ કહેવાય છે તે રસ વિશેષ, તથા પ્રસન્ન એટલે કે જે રસ સ્વચ્છ સ્ફટિકના જેવું હોય છે. અને