________________
प्रमेयोतिका टीका ग्रं. ३ . ३ प्रतिपृथिव्याः नरकावास संख्या निरूपणम् २१
पञ्चमः ५। ते एते महानरकाः तमस्वमासिधावामधः सप्तम्यां पृथिव्यां ज्ञातव्याः । तत्र अधः सप्तम्यां पृथिव्यां ये कालादयो महानरकाः सन्ति तेषामप्रतिष्ठाननामक महानरको मध्ये वर्त्तते तस्य चतुर्दिक्षु अन्ये चत्वारो महानरकाः पूर्वादिदिक क्रमेण भवन्ति । उक्तञ्च
'yoवेण होइ कालो अवरेणं अप्पर महाकालो | रुद्राणि पासे उत्तरपासे महारोरू' ॥१॥
―――
छाया -- पूर्वेण भवति कालोऽपरेणापतिष्ठस्य महाकालः ।
रौरवो दक्षिणपार्श्वे उत्तरपार्श्वे महारौरवः ॥ १॥ इतिच्छाया ॥ अस्या अर्थः- अप्रविष्ठाननामक महानरकस्य तमस्वमा संबन्धिनः पूर्वभागे काल नामको महानरकः, तथा अप्रतिष्ठानस्य पश्चिममागे महाकालनामको महानरको भवति दक्षिणपार्श्वे रौरवः, उत्तरपार्श्वे महारौवनामको महानरकः । सम्मति - प्रति पृथिवी घनोदध्यादीमस्तित्व प्रतिपादनार्थमाह- 'अस्थिपं भंते' इत्यादि, 'अस्थि णं भंते' अस्ति खलु मदन्त ! 'इमी से रयणप्पभाए पुढवीए' में जो काल आदि महानरकावास हैं वे अप्रतिष्ठान नामक महानरक के पूर्व आदि दिशाओं में हैं - तदुक्त
'पुवेण होइ कालो अवरेणं अध्यइड महाकालो । रोरु दाहिणपासे उत्तरपासे महारोरू ॥१॥
अप्रतिष्ठान नाम के महानरक की पूर्व दिशा में काल नाम नरका वास है । पश्चिम दिशा में महाकाल नामका नरकावास है । दक्षिणदिशा में रौरव नामका नरकावास है और उत्तर दिशा में महारौरव नामका नरकावास है ॥ १ ॥
अब सूत्रकार प्रत्येक पृथिवी में घनोदधि आदि के अस्तित्व का प्रतिपादन करते हैं - इस में गौतम ने प्रभुश्री से ऐस पूछा है-'अस्थि णं કાળ વિગેરે જે મહાનરકાવાસો છે. તે અપ્રતિષ્ઠાન નામના મહાનરકની પૂ વિગેરે દિશાઆમાં છે તેજ કહ્યું છે
'पुव्वेण होई कालो, अवरेणं रोरू दाहिणपासे, उत्तरपासे
પ્રતિષ્ઠાન નામના મહાનરકની પૂર્વ દિશામાં કાળ નામના નરકાવાસ છે. પશ્ચિમદિશામાં મહાકાળ નામના નરકાવાસ છે. દક્ષિણ દિશામાંૌરવ નામના નરકાવાસ છે. અને ઉત્તર દ્વિશામાં મહારૌરવ નામના નરકાવાસ છે. ।।૧।
अप्पट्टमहाकालो । महारोरू ॥ १ ॥
હવે સૂત્રકાર દરેક પૃથ્વીમાં ધનાઢધિ વિગેરેના અસ્તિત્વનું' પ્રતિપાદન रे छे. सभां गौतम स्वामी अलुने मे' पूछे छे 'अस्थि णं भंते ! इमीसे
