Page Text
________________
अगारधर्मसञ्जीवनी टीका अ० १ सू०५८ 'अरिहतचेइय'शब्दार्थ निरूपणम् ३३१ शास्त्राभिधानादिप्रसिद्धिरेव प्रतिनिमित्तमितरथा गो गवय कुशल शङ्ख शण्ढादिशब्दे वर्थव्यभिचारो भवता कालत्रयेऽपि दुर्निवार. मसज्जेत,न होतेषु व्युत्पत्योपलक्ष्यमा णा गमन गोप्राप्ति कुशग्रहण शमनादय. क्रिया: प्रतिनिमित्ततया घटन्ते शयनादिकालेऽपिसास्नादिमत्वमात्रमर्थमभिप्रेत्य गवादिशब्दाना प्रवृत्तेर्दर्शनात् किञ्चैव सति चैत्योदेशिकस्य साधूनुद्दिश्य कृतस्य" इति मागुक्त बृहत्वल्पभाष्यमप्यसामञ्जस्य मापद्यतेत्यास्ता विस्तर. ॥ वही प्रसिद्धि उनका प्रवृत्ति-निमित्त है। यदि ऐसा न माना जाय तो ‘गो, गवय, कुशक, शग्व, शढ, आदि' शब्दोमें अर्थ उलट-पलट होगा
और उसे आप तीन कालमे रोक नही सकगे । 'गो'का अर्थ हैं जो गमन करे, 'गवय' का अर्थ है 'गो'की प्राप्ति, 'कुशल'का अर्थ है कुश (डाम)को लानेवाला, 'शख' और 'शट'का अर्थ है शमन करनेवाला । इनमें प्रवृत्तिनिमित्त नही घटता है। यदि प्रवृत्तिनिमित्तसे ही व्यवहार माना जाय तो गाय जिस समय गमन न कर रहो हो सोती हो उस समय उसे गो नहीं कहना चाहिए । परन्तु सास्लादिमत्व (गलेमे लटकती हुई कम्बल आदि )के कारण उसे उस समय भी गो कहते है, इस लिए शास्त्र, कोष आदिमें जो अर्थ प्रसिद्ध हो गया है यही रूढ शब्दोंका प्रवृत्ति निमित्त मानना चाहिए । एक बात और है-- ऐसा माननेसे ही पूर्वोक्त वृहत्कल्प भाग्य भी ठीक बैठता है, जिसमें लिला है कि 'चैत्यको उद्देश करके' अर्थात्-माधुओंके लिए किये गये अशन आदिका । यदि चैत्यका अर्थ माधु नहीं मानोगे तो यह भाष्य भानवामा मावत "शी, क्य, सुश, शम, श" माह शम्टोमा अर्थGAL પાલટ થઈ જશે અને આપ તેને ત્રણ કાળમાં રોકી નહિ શકો ને અર્થ જે વામન કરે તે, ગવયનો અર્થ છે ગની પ્રાપ્તિ, “કુશવને અર્થ છે કશ (ડાભ)ને લાવનાર, શ ખ” અને “શઢીને અર્થ છે શમન કરનાર, એમા પ્રવૃત્તિ-નિમિત્ત ઘટતું – બ ધ બેસતું નથી જે પ્રવૃતિ-નિમિત્તથી જ વ્યવહાર માનવામા આવે તે ગાય જે સમયે ગમન ન કરતી હૈય-સૂતી હોય, તે સમયે તેને ' ન કહેવી જોઈએ, પરંતુ સાસ્નાદિમત્વ (ગળામાં લટકતી કમ્બલ આદિ)ને કારણે તેને તે સમયે પણ એ કહે છે, તેથી શાશ્વ, કષ આદિમા જે અર્થ પ્રસિદ્ધ થઇ ગયેલ છે તેજ રૂઢ શબ્દનું પ્રવૃત્તિ નિમિત્ત માનવું જોઈએ એક બીજી વાત પણ એ છે કે-એમ માનવાથી પૂર્વોક્ત બૃહત્ક૮૫ ભાષ્ય પણ બરાબર બંધ બેસે છે, જેમાં લખ્યું છે કે-“રમૈત્યને ઉદ્દેશ કરીને” અર્થાત–સાધુઓને માટે તૈયાર કરવામાં આવેલા અશનાદિનું જે ચત્યને અર્થ સાધુ
| SR No. | 009331 |
| Book Title | Upasakdashangasutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1961 |
| Total Pages | 638 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_upasakdasha |
| File Size | 18 MB |