Page Text
________________
१३४
उपायकदशा सूत्रे
दिकार्याणि मत्यपि कर्त्ता र शरीरव्यतिरिक्तमात्मानमन्तरेण तथैव निष्प्रयोजनत्वनु मानात्, तिलतैलदृष्टान्तस्त्यश्रुतादृष्टाध्यात्मतय विवेकस्य देवानाम्प्रियस्य तवैत्र शोभते प्रत्येक जडत्वेन पृथिव्यादो चैतन्यानुपलम्भस्य सर्वजनीनत्वादिति कृतम सारग्रन्यसमीक्षा विस्तरेण ।
प्रकृतमनुसरामः - इत्थमुक्तरीत्या जीवस्योत्पत्ती सिद्धाया, सफले कल्याण पाप के = पुण्यपापजन्यशुभाशुभफलयोर्जी वे सधात्तस्य चोत्पत्तिमत्वेन जन्मान्तरीयपुण्यपापयोर्जन्मान्तरेऽपि सोभाग्य तदितरफञ्जन तया तत्फलभोक्तुम्तादृशपुण्य पापकर्तुरात्मनः सत्वेन तत्कृते पुण्य पापे अपि सफले, फलस्य कर्तृनिष्ठत्यादिति परमार्थ ।
करण काष्ठको छेदन करनेमें अकिञ्चित्कर है, वैसे ही शरीर से भिन्न आत्मारूप कर्त्ता के बिना, इन्द्रियरूप करण-शयन, आसन (बैठना ), भोजन आदि कार्यो करने मे सर्वथा असमर्थ है । इस अनुमान से भी आत्माकी सिद्धि होती है । और तिल-तैल का दृष्टान्त तो तुम सरीखे को ही शोभा देता है, जिन्होंने अध्यात्मतत्त्व का विवेक न कभी सुना है न कभी देखा है | सब लोग यह भली भात जानते ह कि पृथ्वी आदि महाभूत जड है, इसलिए उनमे से किसी भी चैतन्य नहीं है। अस्तु । इन निस्सार बातोको हम अधिक नही बढाना चाहते ।
f
अब प्रस्तुत प्रकरण पर आते है । जब उक्त प्रकार से यह सिद्ध हो चुका कि जीव नयी नयी पर्यायोंमें उत्पन्न होता है तो पुण्य और पाप भी सफल सिद्ध हो गये । तात्पर्य यह है कि पुण्य पापका शुभ-अशुभ फल जीव भोगता है । जीव जन्मान्तरको धारण करता है और पूर्व - કરવત આદિ રણુ ( સાધન) કાષ્ઠને દવામા અકિંચિત્કર છે, તેમ શરી-થી ભિન્ન આત્મારૂપ કર્તા ઇન્દ્રિયરૂપી કષ્ણુ-શયન, આસન (બેસવુ), ભેજન આદિ કાર્યાં કરવામા સવથા અસમર્થ છે. એ અનુમાનથી પણ આત્માની સિદ્ધિ થાય છે અને તલ-તેલનુ દૃષ્ટાન તે તમારા જેવાને જ શોભે છે, કે જેમણે અધ્યાત્મતત્ત્વના વિવેક કદી સાભ
થૈ કે જોયા નથી બધા માસે સારી પેઠે જાણે છે કે પૃથ્વી આદિ મહાભૂત જ છે, તેથી તેમાના એકકેમા પણ ચૈતન્ય નથી અન્તુ એ નિસ્સાર વાતને અમે વધારે લખાવવા છિતા નથી
1
હવે પ્રસ્તુત પ્રકરણ પર આવીએ છીએ જ્યારે ઉકત પ્રકારે એ સિદ્ધ થઈ ચૂકયુ કે જીવ નવા નવા પર્યાયમા ઉત્પન્ન થાય છે, તા પુણ્ય અને પાપ પણ સફળ સિદ્ધ થયા તાત્પર્ય એ છે કૈં પુણ્ય-પાપના શુભ-અશુભ ળ જીવ ભાગવત છે
व
| SR No. | 009331 |
| Book Title | Upasakdashangasutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1961 |
| Total Pages | 638 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_upasakdasha |
| File Size | 18 MB |