________________
१२८
-
माता किंच श्रमणस्य शान्त्यादिदशविधे धर्मे तपसः पाठो वर्तते, तस्मात् तपोधर्म इति विज्ञायते । तथाचोक्त समायानसूत्रे-( समवाय १०)
"दसविहे समणधम्मे पण्णते, व जहा-(१) खती, (२) मुत्ती (३) अज्जवे (४) मद्दवे (५) लाघवे (६) सच्चे (७) सनमे (८) तये (९) चिया (१०) चंभचेरवासे । ____ अहिंसादीनां जिनाशाप्रयोज्यमत्तिकस्वरूपस्य धर्मलक्षणस्य सद्भावाद धर्मत्व सिद्ध । ___ उक्त धर्मस्य लक्षण, लक्ष्या अहिंसादयम मोक्ताः, तत्राहिंसासयमतपोरूपो धर्म उत्कृष्ट मगल बोध्यम् ।
तथाचोक्त दशवकालिकमू-(म० भ०१) " धम्मो मगलमुक्ट्टि अहिंसा संजमो तवो ।
देवावि त नमसति जस्स धम्मे सया मणो ॥" कि वह अपने शरीर को कृश करें एव शारीरिक सुकुमारता का मोह छोडे । उत्तम क्षमा आदिक जो अमणों के दशप्रकार के धर्म कहे गये हैं, उनमें तप का भी कथन आया है, अत' तप में धर्मरूपता सिद्ध ही होती है। समवायाग सूत्र में श्रमण के दश प्रकार के धर्मों का क्थन करते हुए सूत्रकार ने यही कहा है-"दसविहे समणधम्मे पण्णत्त, तं जहा-खती, मुत्ती, अज्जवे, मद्दवे, लाघवे, सच्चे, सजमे, तवे, चियाए बभचेरवासे।
इन अहिंसादिक महावतों में धर्मरूपता इसलिये सिद्ध होनी है कि वहा पर जिनेन्द्र प्रभु की आज्ञा प्रयोज्य प्रवृत्तिरूप धर्म के लक्षण का सद्भाव पाया जाता है इस प्रकार धर्म का लक्षण और उसके लक्ष्यभूत अहिंमादिकों का कथन है। ये अहिंसा, सयम और तपरूप धर्म ही સુકુમારતાને મેહ ત્યજી દે ઉત્તમ ક્ષમા વગેરે પ્રમાણેના દશ પ્રકારના ધર્મ કહેવામાં આવી છે તેમાં તપનું કથન છે એથી તપમા ધર્મરૂપતા સિદ્ધ થાય જ છે સૂત્રકારે સમવાયાગ સૂત્રમાં શમણુના દશ પ્રકારના ધર્મનું કથન કરતા આ પ્રમાણે જ કહ્યું છે–
“दमविहे समणधम्मे पण्णत्ते -त जहा-खत्ती, मुत्ती, भज्जवे, महवे, लाघवे, सच्चे' स जमे, तवे चियाए बभचेरवासे । "
આ અહિંસા વગેરે મહાવ્રતોમાં ધર્મરૂપતા એટલા માટે સિદ્ધ થાય છે કે તેઓમાં જીનેન્દ્ર પ્રભુની આજ્ઞા પ્રયજ્ય પ્રવૃત્તિ રૂપ ધર્મના લક્ષણો સદુ ભાવ છે આ રીતે ધર્મનું લક્ષણ અને તેના લક્ષ્યભૂત અહિંસા વ) અહિંસા, સંયમ અને તપ રૂપ ધર્મ જ ઉ ટ મ ગળ ૨ -