________________
५४४
भगवतीसूत्रे
अथ द्वितीयदेशकः मारभ्यते
मूलम् - पढमसमय कडजुम्मकडजुम्स एगिंदिया णं भंते! कओ उववज्जति ? गोयला ! तहेव एवं जहेव पढमो उद्देसओ तहेब सोलसखुत्तो बितिओ वि भाणियन्वो तहेव सव्वं । नवरं इमाणि दस नाणत्ताणि ओगाहणा, जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेजड़भागं उक्कोसेण वि अंगुलस्त असंखेजाइ भाग १ | आउकम्म स नो बंधगा अबंधगा २ । आउयस्त तो उदीरगा अणुदीरगा३ । नो उल्सालगा तो निस्सा नो उस्तास निस्सासगा४ । सतविधगा नो अविहबंधा ५ । ते णं भंते ! पढमसमय कडजुम्मकडजुम्म एगिंदिय ति कालओ केवच्चिरं होंति ? गोयमा ! एक्कं समयं ६ । एवं लिईए वि ७ । समुग्धाया आदिल्ला दोन्नि ८ । समोहया न पुच्छिज्जति ९ । उव्वट्टणा न पुच्छिजड़ १० | सेसं तहेव रावं निरवसेसं । लोलससु वि गमएसु जात्र अतखुतो । सेवं भंते! से भंते ! ति ॥ सू० १॥
छाया -- प्रथमसमय कृतयुग्म कृतयुग्मै केन्द्रियाः खलु भदन्त ! कुत उत्प ते ? गौतम । तथैव एवं यथैव प्रथम उद्देशक स्तथैव पोडशकृत्वो द्वितीयो - ऽपि भव्य, वथै सर्वम् । नवर मित्रानि दश नानात्वानि अवगाहना जघन्येला संख्येयभागम् उत्कर्षेणापि अंगुलस्यासंख्येयभागम् १ आयुक कर्मणो नो वन्धकाः, अवन्धकाः २ आयुष्करप नो उदीरकाः अनुदीरकाः ३ । 'नो उच्छवासकाः नो निःश्वासकाः नो उच्छवासनिःश्वासकाः ४ । सप्तविधबन्धकाः नो भष्ट विधवन्धकाः ५ । ते खलु भद्रन्त ! प्रथमसमयकृतयुग्मकृत
केन्द्रिया इति कालन कियच्चिरं भवन्ति ? गौतम ! एकं समयम् ६ । एवं स्थितावपि ७ । समुद्घातावाद्यौ द्वौ ८ । समरहता न पृच्छयन्ते ९ । उद्वर्तना न पृच्छयन्ते ? | शेषं तथैव सर्वे निरवशेषम् । पोडशस्वपि गमकेषु यावदनन्त कृत्वः । तदेवं भदन्त ! तदेवं भदन्त ! इति ||नू० १ ॥
टोका - ' पढमसमयडजुम्मकडजुम्म एर्गिदिया णं भंते !' प्रथमसमय कृतयुग्म कृतयुग्मै केन्द्रियाः खल भदन्त ! एकेन्द्रियत्वेनोत्पत्तौ प्रथमः समयो
