________________
प्रमैयर्चान्द्रका टीका शे०३४ अं. श०१ विनहगत्या एकेन्द्रियजीवनिरूपणम् ३१७ 'से णं भले!" स खल्ल भदन्त ! योऽपर्याप्त सूक्ष्मपृथिवीकायिको जीवः रत्नम. भायाः पूर्शन्ते मागे मारणांतिकसमुदातेन मृत्वा तस्या एव पश्चिमदिग्विभागे उत्पत्ति योग्यो विद्यते स जीवः, 'कइसमइएणं विगाहेण उवज्जेज्जा' कतिसाम यिकेन विग्रहेण उत्पद्येत । मरणोत्पत्त्योर्मध्ये क्रियान् समया भवन्तीत्यर्थः। 'भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'एगसमइएग वा, दुसमइएण at, विसाइएण वा विग्गणं उक्वज्जेज्जा' एकसामयिकेन बा, द्विसामयिकेन वा, त्रिसामयिकेन वा विग्रहेण उत्पधेत । विग्रहे वक्रगतो च तस्य सद्भावाद गतिरेव विग्रह: विशिष्टो वा ग्रहः-विशिष्टस्थानप्राप्ति रूपा गतिः विग्रह स्तेन, अथवा विग्रहो विलम्बस्तेन विग्रहेण, विग्रहयेव विशिनष्टि-एकसामयिकेन एका एक एव समयो धिने यत्रासौ एकसामयिक स्तेन एकसामयिकेन विग्रहेणेत्यर्थः एवं ही समयौ विधेते यत्रासौं द्विसामयिक स्तेन त्रयः समया विद्यते यत्रा स्तै त्रिसामयिक स्तेनेत्यर्थः । पुनः प्रश्नयन्नाह-से केणडेणं' इत्यादि । 'से केणटेणं समहएणं विगहेणं उववज्जेज्जा' वह जीव कितने समय की विग्रह गति से उत्पन्न होता है ? इस प्रश्न का तात्पर्य ऐसा है कि कोई सक्षम अपर्याप्तक पृथिवीकायिक जीव जो कि रत्नप्रभा पृथिवी के पूर्वदिशा के अन्तिम भाग में स्थित है। अब वह वहां से मारणान्तिक समुद्घात करके यदि पश्चिम दिशा के अन्तिम भाग में उसी पृथिवी के उत्पन्न होने के योग्य है तो वह कितने समय वाले विग्रह से वहां उत्पन्न होगा? अर्थात् मरण और उत्पत्ति के बीच में उसे कितना समय लगेगा? उत्तर में प्रभुश्री कहते है-'गोयमा ! एगसमाएण वा दुसमइएण वा तिसमइएणचा बिग्गहेणं उपवज्जेजा' हे गौतम ! वह एक समयवाले विग्रह से भी वहां उत्पन्न हो सकता है, दो समय वाले विग्रह ले भी वहाँ उत्पन्न हो सकता है और तीन समय वाले विग्रह से भी वह वहां कइसमइएण विगहेण उत्रवज्जेज्जा' ते ७१ 241 समयनी वियड गतिथी ત્યા ઉત્પન્ન થાય છે ? આ પ્રશ્નનું તાત્પર્ય એવું છે કે—કેઈ સૂમ અપર્યાપ્તક પ્રવીકાધિક જીવ કે જે રત્નપ્રભા પૃથ્વીના પૂર્વ દિશાના છેલલા ભાગમાં રહેલ છે હવે તે ત્યાંથી મારા તિક સિદ્ઘ ત કરીને જે પશ્ચિમદિશાના છેલલા ભાગમાં એજ પૃથ્વીમાં ઉત્પન્ન થવાને યોગ્ય હોય છે તો તે કેટલા સમયવાળા વિગ્રહથી ત્યાં ઉત્પન્ન થશે ? અર્થાત્ મરણ અને ઉત્પત્તિ માં તેને કટલે સમય લાગશે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે ४ छ -'गोयमा ! एगसमइएण वा, दुखमइएण वा, तिरामइएणवा विगहेण उववज्जेम्जा' हे गौतम! a मे समयवाणा विरथी ५ त्या Gurd