________________
भगवतीसूत्रे
७४
यदेव लेश्यादिकं योग्यत्वात् सम्भवति पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकानां तदेव लेश्यादिकं भणितव्यं नान्यदिति । 'मणुग्ला जहा जीवा तहेव निरवसेसं' मनुष्या यथा जीवा स्तथैव निरवशेषं जीववदेव सर्वाऽपि परिपाटी मनुष्येषु वक्तव्येति । 'वाणमंतरजोइसियवेमाणिया जहा असुरकुमारा' असुरकुमारवदेव वानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकाः क्रियावादिनो यावद्वैनयिकवादिनो भवन्तीति ॥०१॥
जीवनरकादि पञ्चविशतितमदण्डकेषु यत् समवसरणं यत्रास्ति तत् समत्रसरणं विभज्य तत्र तत्रोक्तम्, अथ तेष्देव जीवयदि पश्चविंशतितमदण्डकेषु आयुर्व. धं निरुपयन्नाह - 'किरिचावाई णं भंते ।' इत्यादि ।
मूलम् - किरियाबाई गं भंते! किं नेरइयाउयं पकरेंति तिरिक्खजोभियाउयं पकरेति ? मणुस्ताउयं पकरेति ? देवाउयं पकरेंति ? गोयमा ! नो नेरइयाज्यं पकरेंति, नो तिरिक्खजो - णियाउयं पकरेंति, मणुरुसाउयंनि पकरेति देवाउयं पिपकरेति । तं भाणियन्व' परन्तु जीव के कथन की अपेक्षा इनके कथन में यही विशेषता जाननी चाहिये कि इन पंचिद्रिय तिर्यग्योनिकों को जो पद संभवित होता हो वे ही पद उनमें कहने चाहिये - अन्य पद नहीं । 'मणुस्सा जहा जीवा तहेव निरवसेसं' मनुष्यों में जीव के जैसी ही समस्त परिपाटी कहनी चाहिये, 'वाणमंतर जोइसियवेमाणिया जहा असुरकुमारा' असुरकुमारों के जैसी परिपाटी बानव्यन्तरज्योतिषिक और वैमानिक इनमें कहनी चाहिये, अर्थात् ये सब क्रियावादी भी होते हैं अक्रियाबादी भी होते है अज्ञानवादी भी होते हैं और वैनयिकवादी भी होते हैं इत्यादि ॥ १ ॥
'नवर' ज अत्थि त' भाणियव्व" परंतु लवना स्थननी अपेक्षाथी तेखाना થનમાં એજ વિશેષપણુ` છે કે-આ પંચેન્દ્રિયતિય ચૈાનિકાને જે પદ્ય સ‘ભવિત થતા હાય એજ પદો તેઓમાં કહેવા જોઈ એ. તેથી અન્ય કહેવાના નથી. 'मणुस्वा जहा जीवा तहेव निरवसेसं' भनुष्योभां लवना उथन प्रभा ● स उनले मे. 'वाणमंतर जोइसिय वेमाणिया जहा असुरकुमारा' અસુરકુમારાના સંબંધમાં જે પ્રમાણે કથન કહેલ છે, એજ પ્રમાણે વાનબ્યન્તર ચૈતિક અને વૈમાનિકાના સબધમાં કહેવુ' જોઇએ, મર્થાત્ આ બધા ક્રિયાવાદી પણ હાય છે, અક્રિયાવાદી પણ હોય છે, અને વૃનિયકવાદી होय छे, ते सभवुः ॥०१॥