________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.४ सु०४ भावतो जीवानां कृतयुग्मादित्वनि० ७८९ देशेनाऽवधिज्ञानपर्यायैः कृतयुग्मा अपि यावत्- कल्योजा अपीत्युत्तरम् - गामिनिबोधिकज्ञानपर्यायवदेव ज्ञातव्यमिति । 'नवरं विगलिंदियाणं नत्यि ओहिनाणं' नवरम् - केवलं विकलेन्द्रियाणां नास्ति अवधिज्ञानम् । 'मणपज्जवनाणं पि एवमेव ' मनः पर्यवज्ञानमपि एवमेव । एवम् - यथा अवधिज्ञान पर्यापैर्जीवाः कृतयुग्मादिरूपाः तथैत्र-मनः पर्यवज्ञानपर्यायैरपि - ओघ देशेन स्यात्कृत युग्माः यावत् स्यात् कल्पोजाः । विधानादेशेन तु कृतयुग्मा अपि यावत् - कल्योजा अपीति । 'नवरं जीवाणं मणुस्ला ण य' नवरस - वैलक्षण्यम् एतदेव यद- मनः पर्यवज्ञानम् जीवान मनुष्याणामेव च भवति 'सेसाणं नत्थि' शेषाणां मनःपर्यवज्ञानं न भवतीति । 'जीवे णं भंते ! केवलनाणपज्जवेहिं किं कडजुम्मे पुच्छा ?' जीवः खलु भदन्त ! चित् कृतयुग्मरूप होते हैं और कदाचित् कल्पोजरूप होते हैं। तथा विधानादेश से विशेष की अपेक्षा से वे अवधिज्ञान की पर्यायों द्वारा कृतयुग्मराशिरूप भी होते हैं यावत् कल्पोजराशिरूप भी होते हैं। 'नवरं विगलिंदियाणं नत्थि ओहिनाणं' विशेष यह है कि विकलेन्द्रियों के अवधिज्ञान नहीं होता है । 'मणपज्जवनाणं वि एवमेव' जिस प्रकार अवधिज्ञान की पर्यायों द्वारा जीव कृतयुग्मादिरूप होते हैं उसी प्रकार से वे मनः पर्यवज्ञान की पर्यायों द्वारा भी सामान्यरूप से कदाचित् कृतयुग्मरूप होते हैं यावत् कदाचित् कल्यो जरूप होते हैं । तथा-विषानादेश से तो वे कृनयुग्मरूप भी होते हैं यावत् कल्पोजरूप भी होते हैं । 'नवरं जीवा णं मणुस्साण य' विशेषता केवल यही है कि सभु चचयजीवों में और मनुष्यजीवों में ही मनः पर्यवज्ञान नहीं होता है । 'जीवे णं भते ! केवलनाणपज्जवेहिं किं कडजुम्मे पुच्छा' हे भदन्त !
અને કેાઈવાર કલ્યાજ રૂપ હોય છે. તથા વિધાનાદેશથી વિશેષની અપેક્ષાથી તેએ અવધિજ્ઞાનની પર્યાયેા દ્વારા કૃતયુગ્મ રાશિ રૂપ પશુ હાય છે યાવત્ उदयोन राशि ३५ य होय छे. 'नवर विगलिंदियाणं नत्थि ओहिनाणं' ठेवण विश्वेन्द्रियाने अवधिज्ञान होतु' नथी 'मणपज्जवनाणं वि एवमेव' ने अभा અવિધજ્ઞાનના પર્યાય દ્વ રાજીવ કૃતયુ ાદિ રૂપ હાય છે, એજ પ્રમાણે તે મન:પવજ્ઞાનની પર્યાયેા દ્વારા પણ સામાન્યપણાથી કાઇવાર કૃતયુગ્મ રૂપ हाय छे, यावत् अर्धवार होय छे. 'नवर' जीवाणं मणुस्वाण य विशेषयालु ठेवण न छे - मनुष्य योनेश भन पर्यवज्ञान होय छे. 'से खाण नत्थि' मीना लवाने भन पर्यवज्ञान होतु' नथी, 'जीवे णं भंते ! केवलनाणपज्जवेद्दि कि कडजुम्मे पुष्ठा' हे भगवन् व शुद्ध ठेवणज्ञानना पर्याय द्वारा
३
21