________________
प्रमैयाँन्द्रका टीका श०२५ उ.३ सू०४ द्रव्यार्थत्वेन प्रदेशनिरूपणम् ६७५ संस्थानानि दोहि गंधेहि द्वाभ्यां गन्धाभ्यां सुरमिदुरभिरूपाभ्यां, सुरभिदुरभिगन्ध पर्यवैरित्यर्थः । तथा-पंचहि रसेहि' इति पञ्चभिः-तिक्त-कटु-कपाया-ऽम्लमधुररूपैः सैः-रसायवैः, तथा 'अट्ठहिं फासेहिं जाव लक्खफासपज्जवेहि' अष्टामिः -स्पर्शः यावद्रूक्ष-स्पर्शपर्यवैः कर्कश-मृदु-गुरु लघु-शीतो-ष्ण-स्निग्धरूक्षरूप रष्टाभिः पयरित्यर्थः कृतयुग्मादि विचारणीयम् इति । पूर्ववर्णितसंस्थानानां मध्ये एकैकश कृत्य कस्मिन् कियती संख्या विद्यते ? इति प्रदर्शिका वृद्धसम्प्रदायोक्ताः पञ्चसंग्रहण्यो गाथा अत्र प्रोच्यन्ते
'परिमंडले य वट्टे, तंसे चउरंस आयए चेव। . घणपयरपहमवज्ज, ओयपएसे य जुम्मे य ॥१॥ पंच य वारसयं खलु, सत्त य बत्तीस पंच वहामि । तियछक्कायपणतीसा, चउरो य हवंति तंसंमि ॥२॥ नव चेव तहा चउरो, सत्तावीसा य अट्टचउरंसे । तिगदुगपन्नरसे चेव छच्चेव य आयए होति ॥३॥ पणयालीसा वारस, छन्भेया आययंमि संठाणे । परिमंडलंमि वीसा, चत्तायभवे पएसग्गं ॥४॥ सत्वे वि आययंमि गेण्हसु परिमंडलंमि कडजुम्मं । ..
वज्जेज्ज कलिं तंसे दावरजुम्मं च सेसेसु' ॥६॥ छाया-परिमण्डलं च वृत्तं व्यसं चतुरस्रमायतं चैव।।
प्रथमवानि घनप्रतरभेदानि ओजप्रदेशानि युग्मानि च ॥१॥ पञ्च च द्वादश खल सप्त च द्वात्रिंशच्च पञ्चवृत्ते।'
त्रयः षट् पञ्चत्रिंशत् चत्वारश्च भवन्ति व्यस्रे ॥२॥ गंधेहि पंचहि रसेहि, अहहिं फासे हिं जाव लक्खाफासपज्जवेहि दो __ गंध सुरभि दुरभि गंध की पर्यायों से पांच रसों-तिक्त, कटु, कषाय, * आम्ल और मधुर इन रसों की पर्यायों से तथा आठ स्पर्शों की-कर्कश
मृदु, गुरु, लघु, शीत, उष्ण, स्निग्ध एवं रुक्ष की पर्यायों से कृतयुग्मादिरूप हैं। ऐसा विचार करना चाहिये । इन एक २ करके पूर्व वर्णित विगैरे संस्थाना 'दोहिं गंधेहि, पंचहि रसेहि, अहि फासेहि' जाव लुक्स. फासपज्जवेहि" सुरभी-सुग भने ६२मी दुध से २ गधनी पर्या. ચોથી, તિક્ત, કટુ, કષાય, અશ્લ અને મધુર આ રસોની પર્યાયથી તથા આઠ સ્પર્શથી એટલે કે કર્કશ, મૃદુ, ગુરુ, લઘુ, શીત, ઉષ્ણ, નિગ્ધ, અને રૂક્ષ એ આઠ સ્પર્શની પર્યાયથી કૃતયુગ્માદિ રૂપ છે. એ પ્રમાણે સમજવું જોઈએ. આ
