________________
'प्रमेन्द्रका टीका श०२४ उ.२१ सू०१ मनुष्याणामुत्पत्तिनिरूपणम्
३७७.
संख्याता वा असंख्याता वा इत्युक्तम् इह तु संख्याता एवेति वैलक्षण्यमिति । 'उवाओ जहन्ने वास हुतट्ठिएस' उपपातो जघन्येन वर्षपृथक्त्वस्थितिकेषु मनुष्येषु सनत्कुमारादारभ्य सहस्रारान्व देवानां भवतीति 'उक्कणं पुत्रको डीआउपसु उववज्जंति' उत्कर्षेण पूर्व कोट्यायुष्केषु मनुष्येषु उत्पद्यन्ते सनत्कुमारा दारभ्य सहस्रारान्तदेवा इति, अयमर्थः सनत्कुमारादारभ्य सहस्रारपर्यन्तदेवानाम् उपपातो जघन्येन वर्षपृथक्त्वस्थितिकेषु मनुष्येषु भवति तथोत्कृष्टतः पूर्वकोयायुष्केषु मनुष्येषु भवतीति वक्तव्यमिति भावः । ' सेसं तत्र' शेर्पा-परिमाणपातातिरिक्त सर्वे संहननादिकं सर्वमपि पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकोक्तमेव अनु
हैं । पञ्चेन्द्रिय प्रकरण में तो उत्कृष्ट से संख्यात अथवा असंख्यात उत्पन्न होते कहे गये हैं। पर यहां संख्पात ही कहे गये हैं । इस प्रकार पञ्चेन्द्रिय तिर्यक् प्रकरण की अपेक्षा यहां जो सनत्कुमार से लेकर सहखार तक के देव मनुष्यगति में उत्पन्न होने योग्य होते हैं वे परिमाणं द्वार में पूर्वोक्त रूप से जघन्य और उत्कृष्ट की अपेक्षा प्रकट किये गये हैं - यद्यपि जघन्य परिमाण दोनों प्रकरणों में एकसो मिलता है पर उत्कृष्ट परिमाण की अपेक्षा भिन्नता आई है। जो यहां प्रकट की गई है । 'उववाओ जहन्नेणं वासपुहुत्तट्ठिएसु' सनत्कुमार से लेकर सहस्वार तक के देवों का उपपात जघन्य से वर्ष पृथक्त्व की स्थिति वाले मनुष्यों में होता है और 'उक्कोसेणं पुव्वकोडी आउएस उववज्जंति' उत्कृष्ट से पूर्वकोटि की आयुवाले मनुष्यों में होता है। 'सेसं तहेब' પચેન્દ્રિયતિય ચના પ્રકરણમાં
ઉત્પન્ન
छे,
ઉત્પન્ન થાય સખ્યાત
तो ઉત્કૃષ્ટથી તેમ કહેવામાં
અસખ્યાત અથવા
થાય છે.
આવ્યુ છે. પરંતુ અહિયાં સ ́ખ્યાત જ ઉત્પન્ન થાય છે. આ રીતે પ'ચેન્દ્રિય તિય 'ચના કથન કરતાં અહિયા સનત્કુમારથી લઈને સહુસ્રાર સુધીના જે દેવે મનુષ્ય ગતિમાં ઉત્પન્ન થવાને ચાગ્ય હૈાય છે, તેએ પરિ માણુ દ્વારના કથનમાં પહેલા કહ્યા પ્રમાણે જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટથી પ્રગટ કરેલ છે, જો કે જઘન્ય પરિમાણુ ખન્ને પ્રકરણેમાં એક સરખુ મળે છે. પણ ઉત્કૃષ્ટ પરિમાણુના કૅથનમાં જુદા પણું આવ્યું છે. જે અહિયાં બતાવેલ છે. જીવवाओ जहन्नेण वासपुहुत्तट्ठिएस' सनत्कुमारथी सधने सहसार सुधीना देवाना ઉપપાત જઘન્યથી વર્ષ પૃથક્ત્વની સ્થિતિવાળા મનુષ્યોમાં થાય છે. અને 'उक्कोसेणं पुव्वकोढीभाउएसु स्ववज्जति' उत्सुष्टथी पूर्व अटिनी आयुष्यवाणा भनुष्याभां उत्पन्न थाय छे, 'सेसं तद्देव' परिभायु भने उत्याह शिवाय श्रील
भ० ४८