________________
३००
भगवतीसूत्रे कालादेसेणं जहन्नेणं तिन्नि पलिओवमाइं पुवकोडीए अभहियाई, उक्कोलेण वि तिन्नि पलिओवमाइं पुत्वकोडीए अमहियाइं एवइयं जाव करेज्जा ।सू०५॥
छाया-यदि मनुष्येभ्य उत्पद्यन्ते कि संज्ञिमनुष्येभ्य उत्पद्यन्ते असंज्ञिमनुज्येम्प उत्पद्यन्ते ? गौतम ! संज्ञिमनुष्येभ्योऽपि उत्पधन्ते असंज्ञिमनुष्येभ्योऽपि उत्सधन्ते। असंज्ञिमनुप्यः खलु भदन्त ! यो भव्यः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु उत्पत्तुं स खलु भदन्त ! क्रियत्काल स्थितिकेषु उत्पधेत ? गौतम ! जघन्येनान्तमुहूर्तस्थितिकेषु, उत्कर्पण पूर्वकोटयायुष्केषु उत्पधेत । लब्धिः सा त्रिष्वपि गमकेषु यथैव पृथिवीकायिकेषु उत्पद्यमानस्य संवेो यथा अत्रैवासंज्ञिपञ्चेन्द्रियस्य मध्यमेषु त्रिपु गमकेषु तथैव निरवशेषो भणितव्यः ।। ___यदि संज्ञिमनुष्येभ्य उत्पद्यन्ने कि संख्येयवर्पायुष्फसंज्ञिमनुष्येभ्य उत्पद्यन्ते असंख्येयवर्षायु कसंज्ञिमनुष्येभ्य उत्पद्यन्ते ? गौतम ? संख्येयवर्षायुष्कसंज्ञिमनुज्येभ्य उत्पद्यन्ते नो असंख्येयवर्षायुष्कसंज्ञिमनुष्येभ्य उत्पद्यन्ते ।।
यदि संख्येयवायुष्कसंज्ञिमनुष्येभ्य उत्पद्यन्ते तदा कि पर्याप्तसंख्येयवर्षाशुष्कसंज्ञिमनुष्येभ्य उत्पद्यन्ते अपर्याससंख्येयवर्षायुष्कसंज्ञिमनुष्येभ्य उत्पयन्ते ? गौतम पर्याप्तसंख्येयवर्षायुष्कसंज्ञिमनुष्येभ्योऽपि उत्पद्यन्ते अपर्याप्तसंख्येय. वर्षायुष्क संज्ञिमनुष्येभ्योऽपि उत्पधन्ते। संज्ञिमनुष्यः खलु भदन्न । यो भव्यः पञ्चेन्द्रियतियग्योनिकेषु उम्पत्तुं स खलु भइन्त ! कियत्कालस्थितिकेषु उत्पधेत ? गौतम ! जघन्येनान्तमुहूर्तस्थितिकेषु, उतरूपंग विल्योपमस्थितिकेषु उत्पद्यते । ते खलु भदन्त ! जीवा एकसमयेन कियन्त उत्पद्य ते ? लब्धिस्तस्य यथा एतस्यैवं - संज्ञिमनुष्यस्य पृथिवीकायिकेषु उत्पथ नानस्य प्रथमगमके यावद्भवादेश इति फालादेशेन जघन्येन द्वौ अन्तर्मुहूत्तौं उत्कर्षेण त्रीणि पल्योपमानि पूर्वकोटिपृथक्त्वाभ्यधिकानि १। स एव जघन्यकालस्थितिकेपु उत्पन्नः एव वक्तव्यता। नवरं कालादेशेन जघन्येन द्वौ अन्तर्मुहूता उत्कण चतस्रः पूर्वकोटयः चतुर्मिरन्तर्मुहतरभ्यधिकाः२ । स एवोत्कर्षकालस्थिति केयु उत्पन्नः जघन्येन त्रिपल्योपमस्थितिकेपु, उत्कर्षेणाऽपि त्रिपल्योगमस्थितिकेषु उत्पधेत सैव वक्तव्यता । नवरमवगाहना जघन्येनाङ्गुलपृथक्त्वम् उत्कर्पण पञ्चधनुः शतानि। स्थितिजेघन्येन मासपृथक्त्वम् उन्कर्षण पूर्वकोटिः । एव मनुबन्धोऽपि भवादेशेन द्वे भवग्रहणे, कालादेशेन जघन्येन त्रीगि पल्पोपमानि मासपृथक्त्वाभ्यधिकानि, उत्कर्पण त्रीणि पल्योपमनि पूर्वकोटयाऽभ्यधिकानि, एतावन्तं यावत्कुर्यात् ३ । स एवात्मना